Szlak Południowy jest oznakowany kolorem czarnym, a jego długość wynosi 10,5 km. Trasa szlaku przebiega przez miejscowości Mozów (skrzyżowanie na odcinku szlaku czerwonego z Cigacic do miejscowości Kije), Sulechów (ulice: Przemysłowa, Kościuszki, Okrężna, Al. Wielkopolska. Stefana Żeromskiego, PCK, Armii Krajowej, Kruszyna), Kruszynę, Obłotne i kończy się przy sośnie „Waligóra”.
Początek szlaku znajduje się w Mozowie przy rogaczu z tablicą informacyjną nieopodal skrzyżowania drogi 278 z drogą gruntową biegnącą na północny – zachód do wsi Kije. Idąc w kierunku Sulechowa po ok. 300 m przechodzimy przez nieczynną trasę kolejową. Dalej przechodzimy pod wiaduktem drogi S3 oraz przez żelazny most i wchodzimy na ulicę Przemysłową w Sulechowie (Züllichau). Przy skrzyżowaniu ulic Przemysłowej i Sportowej mijamy restaurację „Pod Aniołami”, kierując się na wschód. Po ok. 600 m, przed parkiem im. T. Kościuszki, skręcamy w ulicę Kościuszki i dochodzimy do Bramy Krośnieńskiej. Brama jest jedyną z czterech zachowanych bram miejskich. Zbudowano ją w 1704 r. w stylu barokowym, z cegły. Na górze brama zamknięta jest gzymsem z wazonami i kulą zdobionymi maszkaronami. Po obu stronach bramy znajdują się płasko rzeźbione kartusze: od strony wschodniej z herbem miasta w obramieniu z akantu i draperii podtrzymywanej przez puta, z orłem w zwieńczeniu, a od strony zachodniej z orłem (brandenburskim) w polu obramionym akantowo- laurowo, z koroną w zwieńczeniu. Na bramie oprócz daty jej powstania, zamieszczono lata jej remontów (1891, 1927, 2001).
Opodal Bramy Krośnieńskiej znajduje się najstarszy z zachowanych kościołów, kościół farny p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego, który powstał prawdopodobnie ok. XIII w. Niegdyś prawdopodobnie kamienny, z fragmentami zachowanymi w przyziemnych partiach obecnej budowli. Niektórzy datują powstanie świątyni na wiek XII jako budowli prostokątnej, jednoprzestrzennej, z wieżą od zachodu. Do wielkiej przebudowy świątyni przystąpiono w 1488 r. M.in. Piotr Dysten ok. 1499 r. wzniósł trójnawowy korpus ceglany, podwyższając równocześnie prezbiterium. W 1527 r. kościół został przejęty przez gminę luterańską. W czasie pożaru w 1557 r. runął szczyt zachodni, wieża i sklepienia. Do 1562 r. świątynia została odbudowana przez budowniczego Tadeusza Blitzli. Przy odbudowie zlikwidowano wieżę zachodnią i wzniesiono w 1572 r. nową od strony południowej. W 1609 r. od pioruna zapaliła się wieża, którą naprawiono w 1611 r. Kolejnego remontu wieży dokonano w 1693 r. W XVIII w. po zakończeniu wojny siedmioletniej dokonano kolejnych renowacji wnętrza (1766-1772). W latach 1884- 1893 r. nadbudowano górną kondygnację wieży oraz przeprowadzono renowację i częściową rekonstrukcję wnętrz i elewacji. Renowacje przeprowadzono także w 1925 i 1966 r. W XIX w. do romańskiego kościoła dobudowano gotyckie prezbiterium i zakrystię od północy.
Przy Bramie Krośnieńskiej szlak skręca w ulicę Okrężną biegnącą wzdłuż murów miejskich. Jak podają źródła miasto posiadało mury już w 1300 r. Pisał o tym w 1665 r. sulechowski kronikarz G. Bruhmann w „Annales oder Geschichtbuch und Chronika der Stadt Züllich”, że historia murów miejskich sięga początku 1304 r. Mur jest pojedynczy, zbudowany z kamienia polnego o nieregularnym układzie. W XV- WXVI w. nadbudowane zostały partie ceglane. Pierwotnie mury zamykały miasto owalnym pierścieniem, wydłużającym się w kierunku zamku. Idąc ulicą Okrężną możemy zauważyć przy plebani ceglaną nadbudowę muru z otworami strzelniczymi pochodzącymi z przełomu XVI- XVIII w. Grubość murów obronnych wynosi 1,2 m, wysokość dochodzi do 2,5 m, w przypadku odcinka z ulicy Okrężnej, sięga do 5m. Utrzymanie i konserwacja murów miejskich należała do miasta. W wieku XVIII i XIX mury częściowo rozebrano. Ich likwidacji przeciwstawiał się m.in. superintendent Roericht, dzięki któremu przetrwały spore ich odcinki. W XIX w. trzy bramy (Bramę Zielonogórską, Bramę Świebodzińską i Bramę Królewską) wraz z ponad połową murów obronnych rozebrano. Częściowo mury rekonstruowano w latach 1956- 1959. Ciekawostką jest również i to, że ulica Okrężna leży na zasypanej w połowie XIX w fosie, która dawniej stanowiła jeden z elementów obronnych miasta. W średniowieczu biegła ona wokół wspomnianych murów i była zasilana ze strumienia Młynówki (Sulechówki), który z czasem również zasypano. Jeszcze w XVIII w. po stronie wschodniej starego miasta istniał wał obronny wraz z fragmentami fosy.
Dalej ulica Okrężna dochodzi do ulicy Jana Pawłą II, gdzie szlak skręca w prawo, na południowy- wchód. Po lewej stronie mijamy główny węzeł szlaków turystycznych, Plac Biskupa Wilhelma Pluty, Zbór Kalwiński, zamek i Urząd Pocztowy.
Zbór Kalwiński wzniesiono w latach 1752- 1762. Gmina kalwińska istniała w Sulechowie od 1683 r. kiedy to przybyli do miasta polscy szlachcice, uchodźcy, Stanisław i Mikołaj Latalscy, Mileńki i Bukowiecki, a którym towarzyszył szkocki kaznodzieja Andreas Malcolm. Początkowo msze odprawiano w pomieszczeniach zamku, jednak gmina rozrosła się do takich rozmiarów, że komnaty zamkowe już nie wystarczały. Dzięki przychylności króla pruskiego Fryderyka II w 1751 r. kalwini otrzymali zezwolenie na budowę świątyni. Po zebraniu środków w 1752 r. przystąpiono do jej budowy. Poświęcenie zboru i pierwsza msza odbyły się w 1765 r. Wśród darczyńców znaleźli się m.in. Adam Heinrich, von Skribensky i baronowa von Schmettau. Po tej historycznej dacie prace wykończeniowe trwały przez parę lat. Jeszcze w 1779 r. gmina kalwińska otrzymała zgodę króla na przeprowadzenie kolejnej zbiórki pieniędzy na ten cel. W 1927 r. zbór zarządzany jest przez ewangelików. Natomiast po II wojnie światowej obiekt zboru pełnił różne funkcje, był m.in. Domem Katolickim, a później Domem Kultury. Budynek zboru prezentuje styl późnobarokowy , z występującą kwadratową wieżą od zachodu. Niestety we wnętrzu zostały zatarte cechy stylowe. Obecnie trwają w zborze prace remontowo- adaptacyjne, które zakończą się w 2007 r..
Zamek został wzniesiony na sztucznie usypanym wzgórzu i posiadał kiedyś własne mury obronne z fosą, przez co znacznie wystawał z linii urbanistycznej miasta. O tym, że zamek powstał przed lokacją miasta wspominają niemieccy kronikarze. W średniowieczu zamek pełnił ważną funkcję militarną. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z dokumentu Piastów głogowskich Henryka i Przemka z 1319 r. Pierwszy murowany zamek wzniesiono zapewne w początku XIV w. za panowania Henryka III Głogowskiego, do którego należał Sulechów. Od końca XV w. był własnością rezydujących kolejno w Krośnie Odrzańskim wdów po elektorach brandenburskich. W tym też wieku zamek rozbudowano. Takiej przebudowy dokonała m.in. księżna Elżbieta Brandenburska w 1598 r. i stał się on budowlą w stylu renesansowym. W okresie renesansu wieńczył wieżę hełm dwukondygnacyjny z arkadowymi elementami. W 1633 r. zamek wraz z miastem został zniszczony przez pożar, ale potem odbudowano go, otoczono wałem i fosą, a z jednej strony murem. W 1711 r. wieżę odnawiano, a w 1750 r. hełm przykrywający ją zastąpiono dachówką W XVIII w zamek był budowlą trzyskrzydłową co wskazuje plan miasta z 1722 r., jednak pierwotny jego kształt zamku jest nieznany. Do dzisiaj zachowało się zachodnie skrzydło (dwukondygnacyjne) i wieża (czterokondygnacyjna). Fragmenty starej budowli zachowały się w piwnicach zamkowych i wieży. Część północną i wschodnią zamku zburzono w XIX w. Obecnie budowla reprezentuje dziewiętnastowieczny styl późnoklasyczny.
Następnie za znakami szlaku wchodzimy na Aleję Wielkopolską. Z prawej strony widzimy salę gimnastyczną i budynki Gimnazjum nr 2, za którymi skręcamy w prawo w ulicę Żeromskiego. Teraz po lewej stronie mijamy zabytkową salę sportową (dawną Salę Cesarską) i dochodzimy do skrzyżowania ulic Żeromskiego i dr Judyma. Z lewej strony znajduje się budynek Jednostki Ratowniczo- Gaśniczej Państwowej Straży Pożarnej. Po około 80 m zobaczymy kościół pomocniczy p.w. Najświętszego Imienia Maryi, a przy nim zabytkowy dom konstrukcji szachulcowej (dawna plebania) i rosnącą przy nim odmianę strzępolistną dębu szypułkowego o obw. 120 cm, będącego jednym z wielu gminnych pomników przyrody. Kościół powstał po adaptacji budynku starej farbiarni przez gminę katolicką w 1863 r. Inauguracyjną mszę odprawiono w nim w 1867 r. W 1872 r. wybudowano przylegającą do świątyni wieżę, w której dzięki darowiźnie Wilhelma I, zawisły dwa dzwony. Wraz z budową wieży powstała przy kościele plebania. Kolejnych zmian wyposażenia i przebudowy dokonywano w latach 1897, 1913 i 1993 r.
Dalej szlak turystyczny skręca w prawo, przebiega obok sklepu meblowego, ulice PCK i Armii Krajowej. Z koeli tu możemy zobaczymy zabytkowe budynki Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Sulechowie. Historia tych obiektów sięga 1719 r. kiedy sulechowski igielnik, pietysta, założył sierociniec. Z czasem palcówka stała się szkołą elementarną. Dyrektorami placówki były rodziny Steinbart i Hanow. Młodzież przygotowywano do różnych zawodów, jak i dalszej nauki. Wzrost liczby uczniów, jak i poziom nauczania sprawiły, że już w 1766 r. palcówkę przekształcono w Królewskie Pedagogium posiadające własną drukarnię. Stało się ono jedną z sześciu takich szkół na terenie ówczesnych Prus. Pod koniec XIX w. na terenie szkolnym wybudowano nową bursę uczniowską („czerwony budynek”), a w 1911 r. oddano do użytku aulę. Od 1933 r. w budynkach funkcjonowało gimnazjum miejskie. Budynki sulechowskiej placówki ukończyli m.in. Otto Stern (fizyk i laureat Nagrody Nobla w 1940 r.), książę Bernhard von Lippe- Biesterfeld (ojciec królowej Holandii Beatrix), Benno von Sydon (właściciel majątku w Kalsku, a w latach 80. pierwszy sekretarz ambasady RFN w Warszawie), książę Janusz Henryk Stanisław Radziwiłł (właściciel dóbr w Klenicy), czy Albert Schulz (tłumacz literatury polskiej na język niemiecki). Z kolei po wojnie w styczniu 1946 r. za sprawą dr Antoniego Maćkowiaka w murach uczelni powstał pierwszy zakład kształcenia nauczycieli na Ziemi Lubuskiej (Studium Nauczycielskie). Dzięki staraniom prof. Mariana Miłka od 1999 r. uruchomiono tu Wyższą Szkołę Zawodową Administracji Publicznej, którą w 2001 r. przekształcono w Państwową Wyższą Szkołę Zawodową.
Za budynkiem akademika PWSZ skręcamy w lewo, w ulicę Kruszyna. mijając po prawej stronie skrzyżowania ceglany, jednonawowy kościół parafialny p.w. Św. Stanisława Kostki. Niegdyś nazywano go nowym kościołem, a uroczystego poświęcenia dokonano w 1710 r. Ze względu na zły stan techniczny w 1897 r. obiekt zamknięto. Na początku XX w . budynek wyburzono i przystąpiono do budowy nowej świątyni w stylu neogotyckim, którą ukończono w 1905 r. W dwa lata później w nowej budowli odbyła się wraz z jego poświęceniem pierwsza msza.
Wędrując dalej wchodzimy do wsi Kruszyna (Krauschow, Krausche). Niemieckie źródła wywodzą nazwę wsi od słowa karcz, tj. pniak, pień lub karczowisko. Dawniej wieś stanowiła trzy dobra rycerskie wraz z niewielką winnicą. W 1565 r. na jednej z części Kruszyny osiadła rodzina von Troschke. Bastian von Unruh, w 1583 r. przekazał dla wojska, jak co roku konia i produkował zbroje. W 1644 r. Bastian i Nickel von Unruh zostali nagrodzeni majątkiem w Kruszynie za złożony hołd lenny. Kruszyna - część A od 1800 r. stanowiła własność rodzinny Lange, później Maxa Reichmanna. Dobra z części B przejął kasztelan Bohe z Sulechowa i pozostała ona w rękach tego rodu przez 100 lat. Kruszyna – część C, do 1700 r. była własnością rodu Steinbart, później właścicielem majątku jest rodzina Hanow. Ciekawymi obiektami zabytkowymi na terenie wsi jest pałac w stylu klasycystycznym zbudowany na przełomie XVIII i XIX w. Jest parterowym, murowanym obiektem z wysokim podpiwniczeniem. Zbudowany na planie prostokąta z dwoma krótkimi skrzydłami w elewacji północnej. Po wojnie znajdowała się w nim siedziba PGR-u. Drugim obiektem jest dworek klasycystyczny z 1816 r. Znajdowało się tu przedszkole i mieszkania, a obecnie CUS. Jest budynkiem prostokątnym, parterowym z gankiem na sześciu kolumnach. Posiada dach dwuspadowy z naczółkami.
We wsi pokonujemy odcinek 1,5 km do rozwidlenia szlaków, gdzie należy skręcić na północ w kierunku wsi Obłotne (Oblath). Jest to 8 km trasy. Niemieccy kronikarze pisali, że nazwa wsi być może wywodzi od słowa oblata, tj. leżące naokoło, dookoła Sulechowa lub bloto, tj. błota, bagnistego lasu. Jest to bardzo prawdopodobne, gdyż w 1753 r. kronikarz H. C. Wilcke w „Zullichiographia oder Chronica der Königl. Preußischen Stadt Züllichau”, pisze że przed sulechowskim zamkiem znajdowało się bagno porośnięte olchami. Rozciągało się ono od wsi Obłotne (Oblath) po wsie Krężoły (Crummendorf) i Kruszynę (Krauchow) i daleko poza nimi, gdzie jeszcze 130 lat przed spisaniem tej kroniki wilki grasowały. Wieś wraz z gorzelnią należała do Fr. Wilhelma Bothe, później Grandke i pani Gamp.
Obłotnem szlak skręca w prawo w polną drogę łącząc się ze szlakiem zielonym. Tutaj idziemy leśną drogą, gdzie po 1,3 km dochodzimy do sosny „Waligóra” będącej jednym z punktów przyrodniczej ścieżki dydaktycznej (opis w nr 43 Biuletynu Informacyjnego Miasta i Gminy).
Marek Maćkowiak
