Carl (Karl) Friedrich Thiele urodził się 23 lipca 1734 r. w Fürstenfelde w Nowej Marchii (dzisiaj Boleszkowice, pow. myśliborski, woj. zachodniopomorskie). Od 23 września 1760 r. był pastorem w szpitalu i korpusie inwalidów w Berlinie. Był od 15 października 1765 r. pastorem w berlińskich kościołach Jeruzalem i Nowym. 24 października 1769 r. został pastorem kościoła zamkowego w Sulechowie.
Fryderyk Wilhelm II Pruski, obraz powstały ok. 1792 r.
Postanowił zakończyć budowę sulechowskiego zboru, lecz zgromadzonych funduszy było za mało. W zborze znajdowała się kazalnica, wadliwe organy i mocno uszkodzone ławki. Sprzęt ten przeniesiono jeszcze z pomieszczeń zamkowych za poprzedniego pastora. Z zewnątrz budynek zboru był nieotynkowany a dach i sklepienie przez ostatnie 20 lat ulegały uszkodzeniom. Sytuacja ta spowodowała, że postanowiono ponownie zwrócić się do króla o zgodę na nową kolektę w kościołach i po domach. 25 lipca 1779 r. kilku delegatów gminy przedstawiło prośbę Fryderykowi Wilhelmowi II Pruskiemu (25.09.1744-16.11.1797). Prośby wysłuchano i wydano zgodę na kolektę, ale tylko po departamentach izbowych Marchii, Pomorza (niem. Pomerenii), Magdeburgii, Halberstadt i Hohenstein. Dzięki tej zbiórce wykończono budynek, pokrywając ubytki w dachu, sufit obito deskami, wybielono wnętrze zboru, pomalowano na biało organy i ozdobiono je złoconymi listwami. Kościół zaopatrzono w nowe ławki i boczne loże. Z zewnątrz budynek po otynkowaniu pomalowano na jasnożółty kolor. Ze względu na zbyt małą ilość środków finansowych zrezygnowano z budowy wyższej wieży, a tą istniejącą pokryto dachem . Pracami renowacyjnymi kierował „z wielką starannością” wówczas major von Münchow, członek prezbiterium. Wydano wtedy 867 talarów, 4 grosze i 8 fenigów. Z kolekty zebrano 811 talarów, 13 groszy i 2 fenigi, a brakującą kwotę podarowała żona majora von Münchowa. Jak podaje literatura, kształt i wygląd zboru, po zakończeniu budowy w 1782 r., zachował się do końca II wojny światowej.
Za czasów Carla Friedricha Thielego wprowadzono w parafii śpiewnik Georga Joachima Zollikofera (ur. 5.08.1730 w Sankt Gallen – zm. 22.01.1788 w Lipsku), który studiował w Bremie, Hanau i Utrechcie, sławnego szwajcarskiego teologa i pastora kościoła reformowanego. W 1787 r. Thiele został przeniesiony jako pastor do Berlina, do tamtejszego kościoła Najświętszej Trójcy. Zmarł w Berlinie w 1802 r.
Po wyjeździe Thielego kolejnym pastorem gminy kalwińskiej został Johann Heinrich Ernst Moers, który od 1784 r. był pastorem przy szpitalu i domie inwalidów w Berlinie. Do Sulechowa trafia w czerwcu 1786 r., ale tylko na rok. Kiedy w 1787 r. zmarł pastor w Berlinie, Moers wraca do tego miasta.
Po nim zamkowym pastorem został Carl Friedrich Wilhelm Herrose urodzony 31 lipca 1754 r. w Berlinie. W 1783 r. wydał w wydawnictwie Friedricha Maurera w Berlinie anonimowy tekst pt. „O osobie, funkcji i godności Jezusa”. Oprócz tego wydał kilka pojedynczych kazań o Jezusie, mów okolicznościowych i wierszy. W maju 1786 r. był wikarym w kościele Najświętszej Trójcy w Berlinie. W grudniu 1786 r. przybył do Sulechowa, a urząd pastora zamkowego objął 9 marca 1788 r. W 1789 r. z okazji setnej rocznicy gminy reformowanej Herrose opublikował okolicznościowe kazanie „Jubelpredigt zur Feier des hundertjährigen Stiftungsfestes der evengelisch reformirten Schloβgemeine in Züllichau”.
W listopadzie 1806 r. do Sulechowa weszły sprzymierzone z Napoleonem wojska wittenberskie (wybucha wojna francusko-pruska). Oddział wojskowy usunął kantora z jego domu, a zbór miał stać się stajnią dla koni. Jednak dzięki wstawiennictwu jednego z oficerów, wyznania protestanckiego z Hessen, zbór zamieniono na magazyn. Trzymano tam owies i mąkę. Wyrzucono krzesła i ławki. Ucierpiały również kazalnica i organy z powodu kurzu i brudu panującego w budynku.
Fragment panoramy Sulechowa ok. 1850 r. z zamkiem na pierwszym planie i słabo widoczną wieżą zboru, grafika autorstwa Friedricha Kurza, J. Gottheila i Johanna Gabriela Friedricha Poppela (zbiory Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Zielonej Górze).
Trudny był również dojazd do „kościoła zamkowego” ze względu na brak utwardzonych dróg. Dnia 10 marca 1812 r. radny miejski i inspektor policji Heilmann skierował prośbę do magistratu o wybrukowanie dróg dojazdowych do zboru. W swoim raporcie podkreślił, że do zboru i szkoły ludzie mogli dojść „suchą stopą” od strony ogrodów zamkowych i od urzędu akcyzowego w okresie przedwiośnia. Natomiast jesienią i w czasie deszczu wyłącznie w obuwiu o wysokich cholewkach, co powodowało nadrabianie drogi oraz było powodem spóźnień dzieci do szkoły mieszczącej się w domu kantora. 23 września 1812 r. sulechowski urząd miasta stwierdził, że droga, którą należy wybrukować, leży na gruntach Urzędu Domen i ten urząd powinien pokryć koszty budowy. Wyliczono, że zakup kamieni na bruk wyniesie 191 talarów i 22 grosze, a opłacenie robotników wyniesie 29 talarów i 4 grosze. Drogę wybrukowano w 1814 r.
Fryderyk Wilhelm III Pruski . Obraz Ernsta Gebauera z 1820 r.
W 1817 r. Fryderyk Wilhelm III Pruski dokonał aktu tzw. Unii Pruskiej luteran i wyznawców Kościoła Reformowanego (kalwinów), tworząc Ewangelicki Kościół Unijny. Król Pruski zarządził zjednoczenie w Królestwie Pruskim wszystkich zborów ewangelickich pod jedną administracją i wprowadził ujednolicony dla kalwinów i luteran porządek liturgiczny.
Carl Friedrich Wilhelm Herrose swój urząd pełnił do 1821 r. Jego następcami byli Christian David Henning (do 1831 r.) i Johann Carl Otto Philip Lobach (do 1872 r.).
Za Christiana Davida Henninga trwał konflikt po zjednoczeniu kościołów od 1832 r. do 1840 r. Fryderyk Wilhel IV zgodził się zachować odrębność części luteran, których nazywano staroluteranami. Wielu mieszkańców z okolic Sulechowa z powodów religijnych opuściło w 1838 r. rodzinne strony (Klępsk, Łęgowo, Kije, Góry i Sulechów) emigrując do Australii. Staroluteranie uzyskali legalizację w 1845 r.
Ernestine Caroline Dorothea Steinbart i Johan Carl Otto Philip Lobach.
Jak podał Klenke - Johan Carl Otto Philip Lobach był ostatnim pastorem, który wykonywał swoje obowiązki w „kościele zamkowym”. Lobach urodził się 24 kwietnia 1799 r. w Sulechowie i zmarł 25 listopada 1872 r. również w Sulechowie. Studiował teologię w Halle i Berlinie, a w 1827 r. zdał egzamin państwowy i był kaznodzieją w sulechowskim sierocińcu. 24 kwietnia 1826 r. ożenił się z Ernestine'ą Caroline'ą Dorothea'ą Steinbart (ur. 13 marca 1805 r. w Poznaniu i zmarłą 4 maja 1875 r. w Sulechowie), prawnuczką założyciela sulechowskiego sierocińca. W 1833 r. Lobach został kaznodzieją „zamkowym”. W 1866 r. opublikował rozprawę historyczną sulechowskiego sierocińca w latach 1719-1766, Die Geschichte des Waisenhauses bei Züllichau. Za jego bytności w zborze wybudowano nowe i większe organy (w 1867 r.), które wykonał organmistrz, mieszkaniec Sulechowa, Samuel Ludwig Hartig za kwotę 940 talarów (453 talary z kasy kościelnej, 300 talarów z ministerium i 187 talary z patronackiego funduszu budowlanego).
Zbór i plac Zwycięstwa po I wojnie światowej.
Hartig urodził się 31 stycznia 1790 r. w Nowej Soli w rodzinie zegarmistrza, a zmarł 7 lipca 1868 r. Pobierał nauki z budowy organów u organmistrza Johanna Gottlieba Benjamina Englera w latach 1808-1813. W 1813 r. ochotniczo wstąpił do wojska. Dostał się do francuskiej niewoli, w której przebywał do 1816 r. W latach 1821-1822 zbudował organy m. in. w Klępsku. Osiedlił się w Sulechowie i tu też w 1839 r. się ożenił. W sumie był trzykrotnie żonaty, a potomkiem obdarzyła go ostatnia żona (syn Carl Hartig został organmistrzem jak ojciec, a w wieku 33 lat został fagocistą). W tzw. okresie sulechowskim zbudował 25 z 30 „swoich” organów.
Kazalnica w zborze. Źródło: Heimatkalender des Kreiβes Züllichau – Schwiebus, Züllichau 1937 .
Następcą Carla Herrosego był pastor Hoffmann, który w 1879 r. został przedstawicielem diakona Hermanna z kościoła farnego. Po przejściu na emeryturę diakona Hermanna diakonat połączono z urzędem pastora zamkowego. Kolejni pastorzy Röser i Lemcke zarządzali obu placówkami kościelnymi w Sulechowie. Za Lemckego wybudowano plebanię, którą jeszcze w 1937 r. służyła jako mieszkanie służbowe księdzu Schurichowi. Był to masywny dom, a drugie piętro było z muru pruskiego. Dom ten stał szczytem do ulicy.
A co z budynkiem zboru? Konrektor Klenke podał, że 4 października 1904 r. w wyniku negocjacji rozwiązano wspólnotę kościoła zamkowego, a jej nieruchomości stały się majątkiem kościoła ewangelickiego w Sulechowie. Po I wojnie światowej wnętrze kościoła zamkowego przebudowano, a dawny budynek zboru stał się ewangelickim domem parafialnym.
Po II wojnie światowej, kiedy w Sulechowie zjawili się pierwsi polscy osadnicy, na prośbę proboszcza ks. Michała Kaczmarka zbór służył przez pewien czas jako dom katolicki. Później pełnił funkcje miejskiego domu kultury, a obecnie po remoncie w 2007 r. jest salą widowiskowo-projekcyjną przy Sulechowskim Domu Kultury.
W omawianym okresie pomocniczymi pastorami po Dietrichu Eugenie Nikolausie Mollwitzu byli: Johan Just Friedrich Beauvais, który urodził się w 1748 r. w Halberstadt (dziś miasto powiatowe w kraju związkowym Saksoni-Anhalt). Początkowo był nauczycielem w sierocińcu w Königsbergu w Prusach (pol. Królewiec, dziś Kalingrad), gdzie został wyświęcony. Do Sulechowa przybył w 1773 r. do pomocy pastora zamkowego i rektor szkoły w Sulechowie. Zmarł 17 września 1777 r. w wieku 29 lat.Kolejnym pastorem pomocniczym był Georg Samuel Albert Mellin urodzony 13 czerwca 1755 r. w Halle (pol. Dobrogóra, dziś miasto powiatowe w kraju związkowym Saksoni- Anhalt). 25 listopada 1777 r. został reformackim rektorem w Sulechowie, a ponieważ nie osiągnął odpowiedniego wieku, wyświęcono go dopiero 6 października 1779 r. we Frankfurcie nad Odrą - został w Sulechowie drugim pastorem. W 1782 r. odszedł do Brandenburga na drugiego pastora. Po jego odejściu z oszczędności przez dwa lata nie było pastora pomocniczego. Kolejny pastor, Carl Friedrich Lebrecht Behrend, urodził się w Sachsen-Anhalt. Był nauczycielem w domu sierot w Poczdamie, a od marca 1785 r. objął posadę rektora i pastora w Sulechowie.
- Wolfgang J. Brylla, Organy [w:] Kościół w Klępsku. Pamięć Biblia Sztuka, Zielona Góra 2014 (s. 84),
- Siegismund Justus Ehrhardt, Presbyterologie des Evangelischen Schlesiens, Legnitz, t. 2 (s. 708),
- Friedrich Wilhelm Herrosee, Jubelpredigt zur Feier des hundertjährigen Stiftungsfestes der evengelisch reformirten Schloβgemeine in Züllichau, 1789 r. (s.12-13),
- Klenke konrektor, Die Schloβkirche in Züllichau, [w:] Heimatkalender des Kreiβes Züllichau – Schwiebus, Züllichau 1937 (s. 39 - 40),
- Königl. Pädagogium und Waisenhaus bei Züllichau. Festschrift zur Einweihungs - Feier des neuen Klassengebäudes am 13. Und 14. August 1911, praca zbiorowa,Züllichau 1911, (s. 51),
- Dariusz Łukasiewicz, Historia kościoła zamkowego, cz. III [w:] Sulechów i Okolice Nr 12(49) grudzień 1995, (s. 5),
- Jerzy PiotrMajchrzak, Świątynne metamorfozy. Z dziejów Zboru Kalwińskiegow Sulechowie. 1752 -1832 – 2007, Sulechów 2007 (s. 29, 31-32),
- AlbertSplittgerber, Geschichte der Stadt und des Kreises Züllichau, Züllichau 1927 (s. 50),
- Zygmunt Zieliński, Niemcy. Zarys dziejów, Kraków 2003 (s. 128).
