Wpisz szukany wyraz lub frazę w celu odnalezienia artykułu na naszej stronie.


Kalwińscy pastorzy kościoła zamkowego w Sulechowie - cz. II
(Biuletyn Informacyjny Miasta i Gminy Sulechów, październik 2014, nr 135, s. 10)

Po śmierci Andreasa Malcolmusa drugim pastorem zamkowym był Christian Scholz (ur. 8.07.1698-1777). Był synem pastora Johanna Friedricha Scholza z kościoła reformowanego w Friedrichwerde (obecnie dzielnica Berlina). Scholz przybył do Sulechowa 20 października 1726 r. i wówczas został wprowadzony jako pastor przez ówczesnego burmistrza i przewodniczącego reformowanej kościelnej rady Johana Friedricha Bonego z rozporządzenia władz kościelnych. Kiedy 16 marca 1735 r. zmarł w Sulechowie Adam Heinrich, zbiegły z Polski z powodu przekonań religijnych, który nie mając spadkobierców upoważnił testamentem sporządzonym sądownie wspólnotę reformacką do otrzymania zadatku w wysokości 1500 talarów na budowę nowego kościoła dla wspólnoty. Był to pierwszy zadatek przeznaczony na budowę zboru stojącego do dziś w Sulechowie. W tym jeszcze roku Scholz zostaje przeniesiony do Szczecina jako pastor nadworny. W 1738 r. przeniesiono go do Kostrzyna, a w 1739 r. do Berlina. Tam w 1777 r. zmarł w katedrze w czasie odprawiania mszy. Jego syn był we Wrocławiu członkiem Wysokiej Rady, a później Królewskim Tajnym Radcą w Berlinie.


Grammatica Ægyptiaca autorstwa Ch. Scholza, którą wydano w Oxfordzie w 1778 r.


Christian Scholz był wybitnym znawcą języka koptyjskiego, w którym wydał skróconą wersję leksykonu na podstawie prac słynnego hugenoty Maturina Veyssiérego de La Crozego (4.12.1661-21.05.1739). Stało się to za sprawą szwagra Scholza profesora teologii we Frankfurcie nad Odrą - T. Ernsta Jablonskiego (żonaty z jego siostrą Charlotte'ą Scholz), który z kolei był uczniem La Croze'a. Zainteresował on Scholza badaniami nad językiem koptyjskim i prowadził z nim w latach 1746-1751 ożywioną korespondencję na ten temat. To również Jablonsky przekazał Scholzemu kilka rękopisów La Croze. Scholz po badaniach tego języka doprowadził do wydania leksykonu koptyjskiego La Croze'a jako „Lexikon ægyptiaco-latinum” . Leksykon w skróconej wersji wydał w 1775 r. własnym kosztem Uniwersytet w Oxfordzie, z komentarzem holenderskiego pastora w Londynie C. G. Woidego. Póżniej Scholz opracował gramatykę koptyjską „Grammatica Ægyptiaca”, której wydania nie dożył. Została ona wydana przez Woidego w 1778 r.

Kolejnym, trzecim pastorem kościoła zamkowego w Sulechowie był Arnold Friedrich Wistinghausen. Urodził się 5 lutego 1705 r. w Langen-Holzhauzen w okręgu Parenholz (inne źródła Langen-Varenholz Fürstentum Lippe-Detmold; Nadrenia Północna Westfalia). Jego ojciec pochodzenia szlacheckiego był tamtejszym wójtem. Od 28 kwietnia 1734 r. A. F. Wistingshausen był pastorem polowym, a do Sulechowa został przeniesiony 23 marca 1735 r. Jak podają źródła: „jego troska o kościół i dobro parafii była ogromna” . Nowy pastor zaangażował się w budowę nowej świątyni. W 1736 r. baron von Skribensky (na dobrach w Bandritsch na Śląsku) podarował 400 guldenów reńskich, tj. ówczesnych 266 talarów i 20 groszy, na budowę kościoła. Inne rodziny z sulechowskiego okręgu (nazwisk nie sposób dzisiaj w Polsce ustalić) przekazały na ten cel 100 talarów, a z sąsiednich okręgów zebrano 150 talarów. 30 sierpnia 1736 r. Wistingshausen poślubił Henriettę von Bergen (urodzoną 2 grudnia 1710 r. we Frankfurcie nad Odrą, a zmarłą 14 grudnia 1746 r. w Sulechowie).


Arnold Friedrich Wistinghausen (1705-1769). Autor portretu nieznany.


W 1737 r. wniesiono prośbę do króla Prus Fryderyka Wilhelma I w celu otrzymania zgody na budowę i wsparcie nowej świątyni. Ze względu na niewystarczające środki finansowe przedsięwzięcie odroczono. W 1751 r. zgromadzone środki wraz z odsetkami wzrosły do 3000 talarów. W dniu 8 lipca tego roku złożono do króla Fryderyka II nową prośbę wraz z rysunkami i załącznikami dotyczącymi kosztów. Jednocześnie zorganizowano kolektę (zbiórkę) w kościołach wszystkich landów będących pod królewskimi rządami. Ostatecznie 10 sierpnia król wydał zgodę na wszystko o co proszono. Uzgodniono miejsce budowy, zawarto kontrakty z wykonawcami i 26 czerwca 1752 r. rozpoczęto budowę. W między czasie okazało się, że grunt, na którym ma stanąć budynek zboru jest trudny ponieważ leżał częściowo na otaczającej zamek fosie obronnej. Z problemem poradzono sobie w ten sposób, że wbijano dużą ilość słupów i zatopiono ogromną ilość kamieni. Spowodowało to spowolnienie budowy i wzrost kosztów. Pod koniec 1754 r. wymurowano w całości mury kościoła i zwieńczono je dachem. Natomiast mury wieży sięgały tylko do wysokości dachu i ze względu na brak środków pozostały bez zadaszenia. W latach 1755 – 1756 zwracano się do urzędów o środki, które to działania - nie przyniosły efektu. Kolejna prośba skierowana do króla o zezwolenie na kolektę po domach w pruskich landach dotarła do kościelnego dyrektoriatu bez rezolucji. Wybuchła wojna siedmioletnia (1756-1763) i ani król, ani inne wspólnoty nie mogły udzielić pomocy na dokończenie budowy zboru. W styczniu 1765 r. król przyjął kolejną prośbę i wydał zgodę na kolektę po domach. Wistingshausen robił co mógł, aby zgromadzić brakujące środki finansowe. Ortman, luterański inspektor i główny pastor sulechowskiego kościoła, poświadczył że Wistingshausen zasługuje „na sławę uczciwego mężczyzny”, bo z własnych środków przkazuje spore sumy pieniężne na zakończenie budowy zboru. Ostatecznie całkowity koszt budowy zamknął się w kwocie 6720 talarów.

1 maja 1768 r. - chociaż budynek był skromnie wyposażony - poświęcono budynek i odprawiono pierwsze nabożeństwo, na którym pastor Wistingshausen wygłosił „poruszające” kazanie.

Arnold Friedrich Wistinghausen zmarł 6 października 1769 r. w Sulechowie. Pozostawił swojej wspólnocie mały folwarczek ku lepszemu bytowi drugiego pastora (pomocniczego) a swoją biblioteczkę pozostawił kościołowi.

Drugim pastorem pomocniczym kościoła zamkowego był Dietrich Eugen Nikolaus Mollwitz, pochodzący z Halle. Urodził się 7 listopada 1706 r. i był synem profesora z Halle. W 1738 r. został protestanckim rektorem szkoły w Sulechowie. W 1748 r. powołano go na drugiego kaznodzieję kościoła zamkowego w Sulechowie. Święcenia przyjął we Frankfurcie nad Odrą. Zmarł 21 września 1772 r.


Marek Maćkowiak
Prezes STH



Opracowano na podstawie:

- Allgemeine Duetsche Biographie, Bd. 32, Leipzig 1891(s. 228-229, hasło oprac. T. Siegfried),
- Siegismund Justus Ehrhardt, Presbyterologie des Evangelischen Schlesiens, Legnitz, t. 2 ( s. 708),
- Friedrich Wilhelm Herrosee, Jubelpredigt zur Feier des hundertjährigen Stiftungsfestes der evengelisch reformirten Schloβgemeine in Züllichau, 1789 r. (s.10-11),
- Klenke konrektor, Die Schloβkirche in Züllichau, [w:] Heimatkalender des Kreiβes Züllichau – Schwiebus, Züllichau 1937 (s. 38-39),
- Jerzy Piotr Majchrzak, Świątynne metamorfozy. Z dziejów Zboru Kalwińskiego w Sulechowie. 1752 -1832 – 2007, Sulechów 2007 (s. 24),
- Albert Splittgerber, Geschichte der Stadt und des Kreises Züllichau, Züllichau 1927 (s. 50).


Powrót - Prasa | Powrót - Miejscowości w historii