Wpisz szukany wyraz lub frazę w celu odnalezienia artykułu na naszej stronie.


Kalwińscy pastorzy kościoła zamkowego w Sulechowie - cz. I
(Biuletyn Informacyjny Miasta i Gminy Sulechów, wrzesień 2014, nr 134, s. 8)

Założycielami gminy ewangelicko – reformowanej w Sulechowie byli polscy uchodźcy. W grupie tej znaleźli się polscy kalwini - hrabiowie Stanisław i Mikołaj Latalscy, Andreas Malcolmus (kaznodzieja kalwiński ich zmarłego ojca), dwaj młodzi szlachcice Jan i Samuel Mileńscy oraz Adam Konstanty Bukowiecki. Zjawili się w Sulechowie 30 maja 1683 roku, gdzie otrzymali od elektora Brandenburgii Fryderyka Wilhelma zwanego Wielkim Elektorem (16.02.1620-9.05.1688) zezwolenie na wolne i publiczne praktyki religijne. Do tego celu w sulechowskim zamku otrzymali pokój, a pierwszy kaznodzieja tej gminy za 40 reichstalarów (jednostka monetarna w ówczesnej Rzeszy) zamieszkał w wydzierżawionym mieszkaniu.


Kurfürst Friedrich Wilhelm von Brandenburg.
Portret pedzla Gedeon Romandon (1667-1697), data powstania 1 stycznia 1688 r.


Andreas Malcolmus wywodził się ze starej, szkockiej rodziny osiadłej w Polsce. Malcolmus urodził się w 1649 r. w wielkopolskich Skokach (niem. Sczocken, Szocken) w Polsce. Podczas nauki w gimnazjum w Toruniu poznał Johana Jakobidesa. Powołany został przez Latalskich na rodzinnego kaznodzieję. Po represjach religijnych Latalskim zakazano praktyk kościoła protestanckiego. Pod karą infamii i banicji Latalscy uchodzą z Dębicy wraz z polskimi szlachcicami z Mielęcina i Parcic do Sulechowa w pobliskiej Brandenburgii. Jak podał Carl Friedrich Wilhelm Herrosee w: Jubelpredigt zur Feier des hundertjährigen Stiftungsfestes der evengelisch reformirten Schloβgemeine in Züllichau (1789 r., s.10), książę elekcyjny Fryderyk Wilhelm polecił mu udać się do Poczdamu, gdzie Malcolmus miał wygłosić po polsku kazanie przed księżną Radziwiłłową (zapewne chodziło tu Ludwikę Karolinę Radziwiłł, żonę jego syna, Ludwika Leopolda), za co otrzymał wynagrodzenie i odesłany został z powrotem do Sulechowa.

W dniu 6 lutego 1684 r. Malcolmus otrzymał pozwolenie na odprawianie nabożeństw w języku polskim i w dniu tym wygłosił pierwsze kazanie przed 14 osobami z 21-osobowej gminy kalwińskiej. Uczył się niemieckiego i z pomocą niemieckiego proboszcza odprawiał nabożeństwa w języku niemieckim. Nowomarchijskie konsystorium 20 marca 1685 r. wystawiło mu na rozkaz księcia elektora tytuł kaznodziei sulechowskiej parafii reformowanej, a jego wynagrodzenie wynosiło 100 reichstalarów (rtl.). Od pierwszej niedzieli po uroczystości Trójcy Świętej w 1686 r. głosił kazania po niemiecku przez 14 dni.

Zgodnie z rozporządzeniem z 4 czerwca 1695 r. otrzymał dodatek do wynagrodzenia w wysokości 50 rtl., a na krótko przed tym oddawał ze skromnej pensji 10 rtl w ramach akcyzy od podatku obrotowego swojej wspólnocie, która stopniowo się powiększała. W tym też czasie Malcolmus uczył Caspra Neumanna (11.03.1683-1737) języka polskiego - przyszłego słynnego aptekarza, radcy królewsko-pruskiego dworu i profesora królewsko-pruskiego Collegium Medyczno-Chirurgicznego w Berlinie.


Fryderyk Wilhelm I Hohenzollern, ok. 1700 r.


W 1697 r. otrzymany pokój zamkowy - kiedy to wiele reformackich rodzin szukało w Sulechowie schronienia - stał się za ciasny do odprawiania praktyk religijnych. Z tego powodu król pruski Fryderyk Wilhelm I (14.08.1688-3.05.1740) rozkazał przeznaczyć dla nich kilka sal w zamku na „mały kościół”. 20 listopada 1701 r. do Sulechowa przybyli z Berlina nadworny królewski pastor Daniel Ernst Jablonsky, nadworny pastor z Krosna Odrzańskiego Cautius i pastor Tobianus z Trepplen. W obecności krośnieńskiego zarządcy zamkowego hrabiego von Schwerina - reprezentującego króla, oraz w obecności licznej polskiej i niemieckiej szlachty Jablonsky w asyście wspomnianych pastorów wygłosił kazanie z okazji poświęcenia kościoła zamkowego opierając się o psalm 93,5 - a po południu Malcolmus wygłosił drugie kazanie, w oparciu o List do Filipian (Flp. 4,4).

Andreas Malcolmus zmarł 31 sierpnia 1725 r. w wieku 76 lat. Swój urząd pełnił ponad 40 lat. Jego następcą miał zostać królewski kandydat, alumn katedralny Werckmeister, który zmarł zanim zdążył objąć urząd pastora zamkowego w Sulechowie.


Marek Maćkowiak
Prezes STH



Opracowano na podstawie:

- Siegismund Justus Ehrhardt, Presbyterologie des Evangelischen Schlesiens, Legnitz, t. 2 ( s. 707),
- Friedrich Wilhelm Herrosee, Jubelpredigt zur Feier des hundertjährigen Stiftungsfestes der evengelisch reformirten Schloβgemeine in Züllichau, 1789 r. ( s.10),
- Christoph Heinrich Kessel: Lebens-Beschreibung D. Caspar Neumanns. In: Caspar Neumann: Chymiae medicae dogmatico experimentalis. Vol. 1, part 1. Johann Jacob Dendeler, Züllichau 1749 (s. ),
- Jerzy Piotr Majchrzak, Świątynne metamorfozy. Z dziejów Zboru Kalwińskiegow Sulechowie. 1752 -1832 – 2007, Sulechów 2007 (s. 18, 20),
- Albert Splittgerber, Geschichte der Stadt und des Kreises Züllichau., Züllichau 1927 (s. 18, 19).


Powrót - Prasa | Powrót - Miejscowości w historii