Hernyk II (IV) Wierny.
Irena Bierwiaczonek, zbiory Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze.
Henryk II (IV) Wierny – (ur. 1291-92, zm. 1342), książę głogowsko-żagański. Syn Henryka III, księcia śląskiego, głogowskiego, żagańskiego i wielkopolskiego) i Matyldy, córki Albrechta ks. Brunszwiku. Jego braćmi byli Konrad oleśnicki (ur. 1292-1300, zm. 1366, żonaty najpierw z Elżbietą córką Henryka VI ks. wrocławskiego, a później z Eufemią córką Władysława ks. kozielskiego), Bolesław (ur.1293-1296, zm. 1320-1321), Jan (ur. 1296-1300, zm. 1361-1364) i Przemko (ur. 1300-1308, zm. 1.01.1331, którego żoną była Konstancja, córka Bernarda, ks. Świdnickiego, wnuczka Władysława Łokietka). Henryk miał również dwie siostry: Agnieszkę (ur. 1293-1297, zm. 25.12.1361, która była żoną Ottona III Wittelsbacha, ks. bawarskiego, a po raz drugi Alrama hr. Hals) oraz Katarzynę (ur. 1300-1305, zm. 5.12.1323-1325, która była żoną Jana V, margrabiego brandenburskiego, a później Jana II, hr. holsztyńskiego). Przydomek „Wierny” (Fidelis) nadano mu już w XIV w., ale w dokumentach często występuje jako Henricus Secundus. Żoną Henryka II była Matylda, córka Hermana Długiego (Wysokiego), margrabiego brandenburskiego.
Dnia 10.03.1296 r. w Krzywinie Henryk III głogowski, ojciec Henryka Wiernego, zawarł z Władysławem Łokietkiem porozumienie co do podziału Wielkopolski, która jemu należała się w spadku po Przemysławie (za prof. dr. Edmundem Długopolskim). Aby zapobiec, walkom południowo-zachodnia część dzielnicy poznańskiej i część północna sąsiadująca z Marchią Brandenburską miała należeć do głogowczyka. Wówczas to Władysław Łokietek „adoptował” małego Henryka II (Wiernego) i miał mu oddać we władanie całą dzielnicę poznańską po dojściu do lat „sprawnych”, a gdyby Łokietek zmarł bezpotomnie, całą Wielkopolskę.
Po śmierci ojca Henryka III (9.12.1309 r.) Henryk II rozpoczął z braćmi wspólne rządy, nie dzieląc ziem odziedziczonych po ojcu. Kronikarze zarzucali głogowczykom, że wychowywani przez matkę Niemkę słuchali tylko rad Niemców i pozwolili wielu mieszczanom niemieckim przesiedlać się wraz z rodzinami z dzielnicy głogowskiej do wielkopolskiej. M.in. takim sposobem starostą wielkopolskim został Wolfram (31.08.1310), a po nim nastał Gunter (maj 1312) również jako starosta, ale poznański.
Kiedy w dniu 3.03.1310 r. Henryk II, Konrad i Bolesław - książęta głogowscy - przebywali w Berlinie na dworze Waldemara, margrabiego brandenburskiego, zrzekli się praw do Pomorza Gdańskiego na rzecz margrabiego i jego brata Jana. Z kolei tenże Waldemar później sprzedał Pomorze na podstawie układu w Słodzinie Zakonowi Niemieckiemu (Krzyżakom) za 10 000 grzywien srebra brandenburskiej wagi. W tym też roku Henryk II Wierny ożenił się ze wspomnianą Matyldą, księżniczką brandenburską.
W wyniku postępowania Henryka i jego braci arcybiskup gnieźnieński Jakub Świnka i biskup poznański Andrzej Zaremba zagrozili książętom głogowskim klątwą. Sytuację zaognił również fakt podziału Wielkopolski między braci poprzez układ z 29.02.1312 r., który ustalał że Bolesław i Konrad mieli rządzić ziemią: oleśnicką, namysłowską i przyłączoną ziemią kalisko-gnieźnieńską. W ich skład miały wejść powiaty z Nakłem i Koninem, którymi rządził wówczas Łokietek. Natomiast Henryk, Jan i Przemko mieli władać powiatami: kościańskim, przemętowskim, gostyńskim, sławskim i wschowskim. Ponadto bracia Henryk i Jan zobowiązali się
Bolesławowi i Konradowi dostarczyć w ciągu roku 100 zbrojnych celem odebrania Nakła i Konina i przyłączenia do ich dzielnicy.
Pieczęć piesza Henryka z lat 1329-1342 (Kazimierz Stronczyński, Pomniki książęce Piastów lenników dawnej Polski w pieczęciach, budowlach, grobowcach i innych starożytnościach, zebrane i objaśnione, Piotrków 1888, s. 231)
Postępowanie i rządy Henryka z bracimi oraz „pogwałcenie niektórych praw i obyczajów” - jak pisał Długosz - sprawiło, że rycerstwo wielkopolskie i duchowieństwo, które jeszcze w układzie kościańskim z 1298 r. chciało oddać koronę ich ojcu Henrykowi III, podniosło bunt pod przywództwem Nałęczów. Buntownicy zostali poparci przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba Świnkę i biskupa poznańskiego Andrzeja Zarembę. Książęta Henryk, Przemko i Jan nie zdołali opanować buntu, a wysłane oddziały pod dowództwem hrabiego Janusza Bibersteina bezskutecznie oblegały zamek Kłecko w 1313 r. „Dobrogost z Szamotuł … zebrawszy z Polaków dość znaczne wojsko, – pisał Jan Długosz – wyszedł przeciwko Januszowi Bibersteinowi, i stoczywszy bitwę, w której wiele ludu z obu stron poległo, rzeczonego Janusza Bibersteina poraził na głowę, i wszystek obóz jego ze znaczną zdobyczą opanował”.
W 1314 r. Wielkopolską począł władać Władysław Łokietek, chociaż Waldemar w latach 1316 i 1317 najeżdżał tę dzielnicę. Henryk II wspierał margrabiego w walce i w październiku 1317 r. znajdował się w jego obozie pod Przypostynią.
Księstwo książąt głogowskich po utracie Wielkopolski w 1314 r. (wg M.Ptaka, Zgromadzenia i urzędy stanowe księstwa głogowskiego od początku XIV wieku do 1742 roku, Wrocław 1991, s. 18, Acta Uniwersitatis Wratislaviensis, No 1344, Prawo CCX).
W dniu 10.08.1319 r. Henryk i Przemko zawarli z margrabią Waldemarem układ dzielący Wielkopolskę. Wówczas to Waldemar otrzymał obszar po prawej stronie Gniłej Obry, od jej ujścia do Odry oraz ziemię sięgającą po Międzyrzecz. W wyniku tego układu miasto Sulechów i zamek (Tczülchow und Stat) miało dostać się pod panowanie szwagra książąt głogowskich, jednak 14.08.1319 r. Waldemar nagle zmarł, a rok po nim najmłodszy i ostatni z rodu Askańczyków, Henryk Młodszy. Jak sugeruje wielu historyków, wygaśnięcie linii Askańczyków sprawiło, że układ nie został zrealizowany.
W niedługim czasie Henryk II Wierny poślubił Matyldę (Mechtyldę), córkę nieżyjącego wówczas margrabiego brandenburskiego Hermana i Anny austriackiej. Jednak wcześniej Henryk z powodu bliskiego pokrewieństwa potrzebował dyspensy papieża. Zabiegał o nią dla Henryka również jego krewny Robert Mądry, władca Neapolu, przebywający w Awinionie od 1319 r. Po otrzymaniu zgody od papieża Jana XXII książę wysyła z Głogowa list dziękczynny (23.06.1323 r.), gdzie użył swojego dawnego tytułu „Henryk ks. śląski, dziedzic Królestwa Polskiego, pan Głogowa i Poznania”. We wspomnianym piśmie do papieża oddał się opiece stolicy apostolskiej, zabezpieczając się zapewne przed agresją ze strony Łokietka. Wówczas to Brandenburczycy rozpoczęli wojnę z polskim królem Władysławem. Sam Łokietek doszedł wiosną 1325 r. do Frankfurtu, ale nie uzyskał znaczących zdobyczy terytorialnych.
- 750-lecie powstania księstwa głogowskiego. Referaty wygłoszone podczas sesji popularno-naukowej Głogów 17 listopada 2001 r., Głogów 2002,
- Marek Kazimierz Barański, Dynastia Piastów w Polsce, Warszawa 2006,
- Janusz Chutowski, Dzieje Głogowa, tom I, Legnica 1991,
- EdmundDługopolski, Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Kraków 2009,
- Jacek Elminowski, Stosunki polityczne między Piastami a Luksemburgami i Wittelsbachami w pierwszej połowie XIV wieku, Toruń 2002,
- Historia Śląska, pod red. Marka Czaplińskiego, Wrocław 2002,
- Paweł Jasienica, Polska Piastów, Polska Jagiellonów, Warszawa 1979,
- Kazimierz Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, Kraków 2007,
- Marian Kapłon, Głogów i księstwo głogowskie w okresie średniowiecza. Genealogia Piastów głogowskich, Głogów 2003,
- Kazimierz Stronczyński, Pomniki książęce Piastów lenników dawnej Polski w pieczęciach, budowlach, grobowcach i innych starożytnościach zebrane i objaśnione, Piotrków 1888,
- Dariusz Wieczorek, Poczet piastowskich książąt śląskich Śląska lubuskiego, Zielona Góra 2004.
