Pozostałości murów obronnych Sulechowa stanowią jeden z ciekawszych i najstarszych obiektów dziedzictwa kulturowe miasta. Jaki był ich pierwotny system umocnień, nie wiemy. Do dnia dzisiejszego nie zachowały się opisy kronikarskie i ikonograficzne z początków założenia sulechowskiego grodu. Pierwszą i najobszerniej opisującą układ urbanistyczny Sulechowa jest kronika Martina Georga Bruchmanna „Annales oder Geschichtbuch und Chronica der Stadt Züllich” wydana w Kostrzynie w 1655 r. W sto lat później opis taki zamieścił kolejny kronikarz Johann Christoph Wilcken w „Züllichographia oder Chronica der königl. Preußischen Stadt Züllichau”, którą wydano drukiem w Sulechowie w 1753 r. Wcześniejsze kroniki prawdopodobnie spłonęły w wielkim pożarze miasta 27 kwietnia 1557 r.
Równie skromna jest ikonografia. Najstarszym widokiem miasta jest rycina Daniela Petzoldta z lat 1710-15, znana z reprodukcji w pracy „Ziemia Lubuska” wydanej w Poznaniu w 1950 r. oraz sztych ok. 1730 roku wykonany przez Bergera, przedstawiający panoramę miasta od zachodu.
Fragment widoku miasta z 1722 r. (wg. Bergera)
Przebieg murów jest dość wyraźnie zaznaczony w urbanistyce zachowanej starówki. W porównaniu z planem miasta z 1772 r. wykonanym przez inspektora budowlanego Kammetera nie budzi żadnych wątpliwości usytuowanie murów obronnych. Swojego czasu reprodukcję tego planu zamieszczono w przedwojennym Heimatkalender z 1932 r.
Rodowód murów obronnych miasta, jak i zamku, z którym tworzyły zwarty system obronny, sięga czasów panowania tymi ziemiami śląskiego księcia głogowskiego Henryka III. Wspomniany kronikarz M.G. Bruhmann wymienia datę 1304 r. założenia miasta. Inna wzmianka wymienia miasto i zamek (Tczülchow Haus Und Stadt) pod datą 10 sierpnia 1319 r. jako odstąpionych przez książąt śląskich, Henryka IV Wiernego i jego brata Przemka, ich szwagrowi margrafowi brandenburskiemu Waldemarowi Wielkiemu. Z kolei kronikarz J. Ch. Wilcken wymienił jako źródło „Labirynt czasu” Anzelma von Zieglera, gdzie znalazła się informacja o odbudowie sulechowskiego zamku, zniszczonego przez Polaków, w czasach dokonanego mordu na królu polskim Przemyśle II w 1296 r. W tym przypadku potwierdzenie tej daty możliwe będzie tylko przez przeprowadzenie dokładnych badań archeologicznych całego wzgórza zamkowego.
Pierwotna długość murów obronnych wynosiła około 1,1 km, z czego do dzisiaj zachowało się niespełna 390 m. Warunki topograficzne sprawiały, że Sulechów nie posiadał żadnej naturalnej ochrony militarnej oprócz bagnistych terenów od strony wschodniej. Zamknięty murami obszar miejski obejmował powierzchnię 8,5 ha w niecce o wysokości 80 m n.p.m. i zmieniającej się względnej wysokości 3 m na przestrzeni 1 km. Miasto lokowano na starym północnym szlaku handlowym Gorzów – Świebodzin – Zielona Góra, przekształcając je prawdopodobnie z osady targowej funkcjonującej przy zamku. Śladem tego jest zaznaczony na wspomnianym planie z 1722 r. plac bydlęcy (Viehof), późniejszy przedwojenny plac Zwycięstwa (Viktoria Platz), a dzisiejszy pl. biskupa Pluty, nazwywany po wojnie placem Wolności.
Fragment planu miasta z 1722 r. (wg. Kammetera).
Zapisy kronikarskie podają, że w średniowieczu dostęp do miasta wiódł przez dwie bramy. Od strony północnej była to Brama Świebodzińska (Schwibsen Thor – Bruchmann, s. 5) i od południa Brama Zielonogórska (Grünbergische Thor – Bruchmann, s. 5).
Brama Świebodzińska była dużą sklepioną budowlą o dwóch furtach. Posiadała ona również sklepione schody prowadzące do wnętrza bramy. Wewnątrz znajdowała się zbrojownia w dwóch murowanych piwnicach, gdzie przechowywano rusznice, proch, ołów i „żelazo” wszelkiej postaci (puszki i szpady). Początkowo w budynku mieszkał urzędnik ratuszowy, a później pierwszy bakałarz (łac.Baccalaureus).
Z kolei Brama Zielonogórska była wysokim i długim budynkiem o pięknym zwieńczeniu. Posiadała wygodny utwardzony przejazd. Patrząc od wjazdu, po jej lewej stronie, znajdował się fresk przedstawiający Pasję Chrystusa (Passion Christi) z postaciami wielkości człowieka. Bruchmann zapisał, że pamiętał również wymalowany poniżej obraz przedstawiający Chrystusa, na którego ramiona kładziono krzyż. Brama ta miała dodatkową furtę zwaną Pasterską, którą nocą zamykano, co sprawiało że ulica doń prowadząca była nie do przebycia. Po prawej stronie bramy umiejscowiony był cmentarz. Bramę tą rozebrano w 1714 r., a z jej cegieł wzniesiono słodownię na ulicy Okrężnej. Zarówno Bruchmann (s. 6), jak i Wilcken (s. 14) pisali, że nieopodal Bramy Zielonogórskiej znajdowała się jedna z bastei (Pastei) o niewielkiej wielkości. Mieściła ona kilka izb urzędników ratuszowych, a w XVII wieku była niezbyt wielkim budynkiem.
