W lokalnej gazecie „Sulechów i okolice” w 1997 r. zamieszczony został apel Społecznego Komitetu Budowy Pomnika „Chwały Oręża Polskiego” o wsparcie finansowe na ten cel [1]. Dotychczas uroczystości państwowe i miejskie przeprowadzano przy pomniku- głazie znajdującym się obok wieży ciśnień u zbiegu ulic: Poznańskiej, 31 Stycznia (dzisiaj ul. Styczniowa) [2] i Świerczewskiego (dzisiaj ul. Jana Pawła II) [3]. Było to miejsce pamięci, które ograniczało w pewien sposób udział w uroczystościach i „nie odpowiadało jej [tj. uroczystości – przyp. autora] godności” [4].
Il. 1 – Pomnik obok sulechowskiej wieży ciśnień, gdzie początkowo odbywały się uroczystości
miejskie i państwowe (zdjęcie M. Maćkowiak – 20.11.2005)
Dlatego ówczesne władze miejskie, jak i organizacje społeczne, zdając sobie sprawę, jak wielkie znaczenie mają dla polskiej społeczności patriotyczne symbole narodowe, postanowiły 16 kwietnia 1997 r. powołać Społeczny Komitet Budowy Pomnika (SKBP) „Chwały Oręża Polskiego” w Sulechowie. Na spotkaniu założycielskim komitetu byli obecni m.in.: Tadeusz Szulawski – burmistrz Sulechowa, Roman Rakowski – przewodniczący Rady Miejskiej w Sulechowie, ppłk dypl. Stanisław Butlak – dowódca sulechowskiej jednostki wojskowej, płk. dypl. Jan Gwóźdź – komendant Wojskowej Komendy Uzupełnień w Sulechowie, Jerzy Daszkiewicz – plastyk i twórca projektu pomnika, Mariusz Kubiak – przyszły wykonawca cokołu pomnika, Jacek Gorajski – pełnomocnik Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych [4]. Przewodniczącym komitetu był dr T. Szulawski, zastępcami: ppłk. dypl. Stanisław Butlak, płk. dypl. Jan Gwóźdź, Roman Rakowski – przewodniczący Rady Miejskiej w Sulechowie, sekretarzem komitetu – Marian Janusz, a Władysław Kardaś jego członkiem. Początkowo skarbnikiem miała zostać Irena Kohler, jednak zrezygnowała, przez co funkcja nie została obsadzona [4]. Później umowy podpisywano przy kontrasygnacie Władysława Kardasia.
Il. 2 – Apel Społecznego Komitetu Budowy Pomnika zamieszczony w lokalnej gazecie Sulechów i Okolice [1]
Na spotkaniu zdecydowano, że „nowy pomnik ma być wyrazem popularyzacji tradycji i pamięci o tych, którzy zginęli jako bohaterowie w walkach o niepodległość naszej Ojczyzny”. Ponadto wyznaczono miejsce budowy pomnika, tj. plac przy budynku dawnego zboru kalwińskiego (obecnie sala widowiskowa Sulechowskiego Domu Kultury). Uznano, że plac jest miejscem odpowiednim do przeprowadzania wszelkich uroczystości i niezakłócającym ruchu ulicznego. Przyjęto wówczas dla pomnika koncepcję-harmonogram oraz datę jego odsłonięcia i poświęcenia, tj. 7 listopada 1997 roku. Zaplanowano, że całkowity koszt budowy wyniesie ok. 26 tys. zł, zgodnie z projektem Jerzego Daszkiewicza [5], artysty plastyka mieszkającego w Sulechowie. Projekt budowy cokołu powierzono Mariuszowi Kubiakowi, właścicielowi zakładu kamieniarskiego w Sulechowie. Na pomniku miała znaleźć się tablica pamiątkowa, a jej kopia miała zostać wmurowana w sulechowskiej farze pw. Podwyższenia Krzyża Świętego [4]. Komitet zwrócił się do mieszkańców Sulechowa, by wypełniając ankietę, zaproponowali treść napisu, który miał zostać umieszczony na tejże tablicy. W sumie zebrano osiemnaście propozycji haseł [6]. Ostatecznie na płycie umieszczono następujący napis: Weteranom walk o Polskę „Cześć i Chwała” – Społeczeństwo Ziemi Sulechowskiej.
Umowę o dzieło na wykonanie pomnika komitet podpisał 6 czerwca 1997 r. z Polskim Stowarzyszeniem Edukacji Plastycznej w Warszawie, które reprezentował Jerzy Daszkiewicz – wówczas prezes sulechowskiej delegatury tego stowarzyszenia. Umowa zawierała aneks, w którym realizację dzieła powierzono artyście plastykowi Teodorowi Grześkowiakowi ze Świebodzina [7].
Rzeźbę orła w koronie, który miał znaleźć się na cokole pomnika, przewieziono ze Świebodzina do Sulechowa 11 sierpnia 1997 r. i zdeponowano w miejskim Zakładzie Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej. Rzeźbę o wys. około 1,6 m i wadze około 400 kg wykonano z betonu na zbrojonej konstrukcji. Ponadto dwukrotnie ją patynowano – jak wówczas określono – w kolorze „brązowego” złota [8].
Il. 3 – Pomnik Chwały Oręża Polskiego na placu Biskupa Wilhelma Pluty
(zdjęcie M. Maćkowiak – 8.01.2006)
W niedługim czasie – 22 września 1997 r. – ppłk dypl. Stanisław Butlak, zastępca przewodniczącego komitetu budowy, zwrócił się do Romana Rakowskiego – przewodniczącego Rady Miejskiej w Sulechowie o dofinansowanie rzeźby. Całkowity koszt jej wykonania wyniósł 7 300 zł. Komitet zapłacił część tej kwoty, tj. 1 500 zł, dlatego też zwrócono się o wsparcie w wysokości 5 800 zł [9]. Wynikiem tego było podpisanie 7 października 1997 r. umowy pomiędzy Zarządem Miejskim w Sulechowie (reprezentowanym przez T. Szulawskiego i Jana Paterkę) a SKBP, która regulowała brakującą kwotę. Kolejnych dotacji dla SKBP „Chwały Oręża Polskiego” udzielono 3 sierpnia 1998 r. (na kwotę 7.000 zł) oraz 24 sierpnia 1998 r. (3.095 zł) [10].
Zarząd Miejski w Sulechowie podjął 10 sierpnia 1998 r. uchwałę, w której wyrażono zgodę na zajęcie terenu przy „placu Sikorskiego” i budowę pomnika w Sulechowie. Była ona odpowiedzią na wniosek złożony przez inwestora – Związek Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych [11]. Warto tutaj zaznaczyć, że obecna nazwa placu została przyjęta przez Radę Miejską dopiero w 2003 roku. [12]. Do końca stycznia 1945 r. był to Viktoriaplatz (pl. Zwycięstwa), a po zakończeniu wojny – pl. Wolności (jak np. na planie miasta z lat 50. znajdującym się w UM Sulechów). Zgodę na budowę pomnika wyraził również Wojewódzki Oddział Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Zielonej Górze. Zgodnie z ustaleniami rzeźba orła w koronie z rozpostartymi skrzydłami miała zostać umieszczona na cokole wykonanym z ciemnego granitu, a całość miała stać na ceglanej podmurówce pełniącej funkcję stopni – podestu pomnika, gdzie będą składane wieńce, kwiaty lub znicze [13].
Il. 4 Uroczystość Święta Wojska Polskiego. Przemawia płk Zenon Wiśniewski
– były dowódca 5. Lubuskiego Pułku Artylerii w Sulechowie (zdjęcie M. Maćkowiak, 15.08.2014)
Wykonanie i ustawienie cokołu powierzono Mariuszowi Kubiakowi, właścicielowi Zakładu kominiarsko--nagrobkowego w Sulechowie. Ustalono również, że wykonawca otrzyma za tę pracę 13 tys. zł ryczałtem. Termin wykonania określono na 31 sierpnia 1998 r. [14]. Rok później zlecono wykonanie wokół postumentu pomnika ozdobnego metalowego łańcucha o długości 11,2 m z dwudziestoma zaczepami. Jego wykonanie powierzono warsztatowi ślusarskiemu Mariana Bubla z Sulechowa [15].
Uroczyste odsłonięcie pomnika „Chwały Oręża Polskiego” odbyło się 1 września 1998 r. w 59. rocznicę wybuchu II wojny światowej i wojewódzkich obchodów Dnia Kombatanta. Odsłonięcia pomnika dokonali: Wojciech Woropaj – wicewojewoda zielonogórski i lubuski, dr Tadeusz Szulawski – burmistrz Sulechowa, Janina Kasperowicz – prezes organizacji Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych, Władysław Kardas, Henryk Tomala, Mirosław Ziętek i Dionizy Ostrowski [16].
Opracowano na podstawie:
[1] – Apel Społecznego Komitetu Budowy Pomnika, [w] Sulechów i okolice, nr 7(68), lipiec-sierpień 1997, s. 5,
[2] – zmiana nazwy – Zarządzenie Zastępcze Wojewody Lubuskiego nr NK-I.4131.204.2017.MDUD z 28 marca 2018 r.,
[3] – zmiana nazwy – Uchwała nr XXX/287/2005 Rady Miejskiej w Sulechowie z 12 lipca 2005 r. w sprawie zmiany nazwy ulicy w Sulechowie,
[4] – Protokół nr 1/97 z pierwszego założycielskiego spotkania Społecznego Komitetu Budowy Pomnika „Chwały Oręża Polskiego” w Sulechowie w dniu 16 kwietnia 1997 roku, Koncepcja – harmonogram Społecznego Komitetu Budowy Pomnika „Chwały Oręża Polskiego” w Sulechowie, Sulechów, kwiecień 1997 r.,
[5] – Jerzy Daszkiewicz (ur. 1956 r.) - artysta plastyk (głównie malarstwo sztalugowe), absolwent Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu (1986 r.), członek Stowarzyszenia Polskich Artystów Plastyków, Stowarzyszenia Pastelistów Polskich i Stowarzyszenia Edukacji Plastycznej. Jego prace prezentowano na licznych wystawach w Polsce, Niemczech i Danii. Ponadto prowadził liczne zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży. (https://fineartamerica.com/profiles/jerzy-dzszkiewicz?tab=about – dostęp 25.04.2021),
[6] – ankietę przeprowadzono w miesiącu kwietniu i maju 1997 r.,
[7] – Umowa o dzieło nr 1/97 z 6 czerwca 1997 r. oraz aneks nr 1/97. Teodor Grześkowiak – wówczas członek Związku Polskich Artystów Plastyków w Warszawie oraz członkiem Polskiego Stowarzyszenia Edukacji Plastycznej w Warszawie,
[8] - protokół zdawczo-odbiorczy z 11 sierpnia 1997 r.,
[9] – prośba o pokrycie kosztów z 22 września 1997 r. (nr 66/97 BRM z 22.09.1997),
[10] – umowa nr OS 3023/38/97 z 7 października 1997 r., umowa nr OS-32/98 z 3 sierpnia 1998 r. i umowa nr 3023-36/98 z 24 sierpnia 1998 r.,
[11] - Uchwała nr 296/98 Zarządu Miejskiego w Sulechowie z 10 sierpnia 1998 r.,
[12] – Uchwała nr X/81/2003 Rady Miejskiej w Sulechowie z 9 września 2003 r. w sprawie nadania nazwy placowi położonemu na terenie miasta Sulechów,
[13] – Decyzja nr 455 z 14 sierpnia 1998 r. Wojewódzkiego Oddziału Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Zielonej Górze,
[14] – Umowa nr OS-33/98 z 4 sierpnia 1998 r. zawarta pomiędzy SKBP „Chwały Oręża Polskiego” a Mariuszem Kubiakiem,
[15] – Zlecenie nr 1/99 z 2.08.1999 r. – dokumenty SKBP „Chwały Oręża Polskiego”,
[16] – Odznaczenia dla weteranów, [w:] Dzień świebodzińsko-sulechowski, nr 37/98, 9.09.1998, s.5.
