30 stycznia 1965 r. po raz dwudziesty obchodzono rocznicę tzw. „wyzwolenia” miasta i powiatu sulechowskiego. Uroczystości rozpoczął wiec pod pomnikiem przy wieży ciśnień, gdzie przybyli przedstawiciele partii, „stronnictw politycznych”, mieszkańcy miasta i młodzież szkolna. Tam też złożono wieńce i kwiaty. Wartę honorową pełnili sulechowscy żołnierze 22 Pułku Artylerii Lekkiej Ludowego Wojska Polskiego (22 pal LWP) i harcerze.
Warto tutaj dodać, że 29 stycznia 1945 r. rosyjskie czołgi 9. Samodzielnego Korpusu Pancernego (dowodzonego przez gen. lejtnanta Iwana Kiriczenkę) dotarły na przedpola naszego miasta. Walki o Sulechów trwały prawie do północy dnia następnego. Oddziały armii radzieckiej po walkach ulicznych zajęły miasto. Powojenne zniszczenia miasta sięgały blisko 65% [2, s. 139].
Fot. 1. Warta honorowa sulechowskiego 22 pal LWP oraz harcerzy - 30 stycznia 1965 r. [1]
Fot. 2 Miejsce pamięci z pamiątkową płytą, na której napisano: „Bohaterom poległym w walce
o wyzwolenie ziemi Sulechowskiej w 40-tą rocznicę Rewolucji Październikowej Społeczeństwo
miasta Sulechowa” (zbiory autora)
Wieczorem - po złożeniu przez delegacje wiązanek i wieńców - w sali kina „Orzeł” odbyła się uroczysta sesja Powiatowej i Miejskiej Rady Narodowej. Podczas sesji obecni byli: Jan Lembas, przewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej (PWRN), Stanisław Czestkowski , I sekretarz Komitetu Powiatowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (KP PZPR), władze powiatowe i miejskie, przedstawiciele jednostki wojskowej i wojsk radzieckich. Sesję otworzył Sylwester Waligóra, przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej (PPRN), po którym S. Czestkowski wygłosił referat na temat rozwoju powiatu i miasta. Następnie głos zabrali J. Lembas, płk. Janusz Stępień i niewymieniony ze stopnia i nazwiska przedstawiciel wojsk radzieckich. Mówili oni o wysiłku żołnierzy w „wyzwoleniu tych ziem” oraz o trudzie ludności w dalszym zagospodarowaniu „Ziem Odzyskanych” [3]. Na zakończenie sesji J. Lembas za zasługi w rozwoju województwa zielonogórskiego wręczył odznaki Zasłużonym dwudziestu mieszkańcom miasta i powiatu.
W auli Liceum Pedagogicznego w Sulechowie 6 lutego 1965 r. odbyło się spotkanie władz miasta i powiatu z najdłużej pracującymi nauczycielami. Zorganizowano je z okazji „XX rocznicy wyzwolenia”. Władysław Furman, w latach 1957-1969 prezes sulechowskiego Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego, wygłosił referat na temat stanu szkolnictwa podstawowego, średniego i zawodowego. Jak można było się dowiedzieć, w okresie ostatnich dwudziestu lat w powiecie ukończyło szkoły podstawowe 8500 uczniów, liceum pedagogiczne 2150, a w liceum pedagogicznym dla wychowawczyń przedszkoli egzaminy końcowe zdało 600 absolwentek..
Fot. 3 Od lewej dr Antoni Maćkowiak (1906-1978), w latach 1946-1950 pierwszy dyrektor
Państwowego Liceum Pedagogicznego w Sulechowie, oraz Władysław Furman (1914-1970)
w latach 1957-1969 prezes Oddziału ZNP w Sulechowie (zbiory autora)
Z kolei Sylwester Waligóra, przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej (PPRN), podkreślił wagę pracy nauczycieli, kursów repolonizacyjnych dla autochtonów rejonu babimojskiego oraz doniosłość działań kulturalno-oświatowych na wsi, „co odegrało poważną rolę w integracji Ziem Odzyskanych”. Czterdziestu nauczycieli z rąk przewodniczącego PPRN otrzymało dyplomy od Wojewódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu (WK FJN).
Na koniec spostrzeżeniami na temat trudnych warunków w powojennym nauczaniu podzielili się z zebranymi Antoni Maćkowiak, pierwszy dyrektor Liceum Pedagogicznego, Wiesław Szuster, pracownik Lubuskiego Towarzystwa Kultury (LTK) oraz Wojciech Berliński, pracownik Zarządu Okręgu ZNP. Wieczorem wszyscy zebrani spędzili czas na miłej zabawie.
Fot. 4. Na jednej z sesji MRN kadencji 1961-1964 przemawia Stanisław Weychta [1]
Ostatnia w ówczesnej kadencji sesja Miejskiej Rady Narodowej (MRN) odbyła się 13 marca 1964 r. Przewodniczył jej Zbigniew Graszk, stały przewodniczący sesji. W dyskusji głos zabierali m.in. Ryszard Wojdarski, Stanisław Weychta, Wanda Botulińska, Franciszek Soboń i Janusz Zieliński. W dniu tym podsumowano pracę Rady w kadencji 1961-1964 z uwzględnieniem realizacji programu wyborczego Miejskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu (MK FJN). Zwrócono uwagę na: podniesienie warunków życia mieszkańców, pracy, wypoczynku, na handel i usługi i na opiekę lekarską. Jak zaznaczono było to możliwe dzięki sumiennej pracy pracowników Prezydium MRN. W imieniu PMRN Michał Hnatek [4] podziękował radnym za ich pracę. Podziękowania złożył również wszystkim mieszkańcom miasta.
28 kwietnia 1965 r. w sali posiedzeń MRN przeprowadzono zebranie MK FJN z udziałem członków Komitetów Blokowych [5] miasta oraz przedstawiciela władz miejskich Michała Hnatka, przewodniczącego PMRN. Zebranie prowadził Czesław Niewiadomski, przewodniczący MK FJN. Na zebraniu M. Hnatek przedstawił program wyborczy MK FJN, w którym do najważniejszych zadań zaliczono:
- uruchomienie w Sulechowie oddziału kargowskiej fabryki wyrobów czekoladowych „Dąbrówka”,
- rozbudowę zakładów pracy: Prodwodrolu, „Polskiej Wełny”, Tkalni Jedwabiu i zakładu dziewiarskiego „Diana”,
- uruchomienie zakładu zatrudniającego głównie mężczyzn „dla zachowania równowagi w bilansie zatrudnienia na terenie miasta”,
- modernizację istniejących placówek handlowych - bez budowy nowych - gdyż „liczba sklepów jest wystarczająca w stosunku do liczby mieszkańców”,
- zwiększenie o kolejne 50 miejsc w przedszkolach poprzez wykwaterowanie rodzin mieszkających w budynkach przedszkolnych,
- budowę piekarni o produkcji dziennej 6 t oraz zmodernizowanie części działających piekarni do wypieku wyrobów cukierniczych,
- uruchomienie nowej restauracji na 120 miejsc,
- rozbudowę gazowni i przeprowadzenie prac melioracyjnych na terenie miasta. Jak obliczono był to koszt 42 mln złotych; ze względu na tak ogromny wydatek część prac miała być wykonana w ramach czynów społecznych,
- naprawę nawierzchni ulic Kościuszki i Przemysłowej, - budowę w 1965 r. oświetlenia na ulicy Piaskowej i Przemysłowej; budowa oświetlenia na pozostałych ulicach miała być realizowana sukcesywnie, dzięki czemu w 1970 r. oświetlenie miasta powinno osiągnąć 90%,
- do końca lipca-sierpnia zakończenie remontu szkoły podstawowej nr 2,
- budowę nowej 15-izbowej szkoły podstawowej przy ulicy Piaskowej.
Następnie M. Hnatek przedstawił zebranym listę kandydatów na radnych rad narodowych wysuniętych przez Komisję Porozumiewawczą, w skład której wchodzili przedstawiciele partii, stronnictw politycznych i zakładów pracy. Z 52 osób z listy w dniu wyborów (30.05.1965 r.) wybranych zostanie 35 radnych [6].
Podczas dalszych dyskusji zebrani wyrażali wiele troski o dalszy rozwój miasta. Mówiono o osiągniętych już celach, jak i o brakach.
Na zakończenie przewodniczący zebrania Cz. Niewiadomski wystąpił z apelem o „szersze zainteresowanie sprawami młodzieży i rodziców”. Na tym zebranie zostało zakończone.
Fot. 5. Obszar zaplanowanego parku im. M. Nowotki z nazwami przedwojennych ulic i podziałem
części ewangelickiego cmentarza (Neue Friedhof Stadt Pfarrkirche) i dawnej części parkowej (Stadtpark) [7]
W 1965 r. trwały intensywne prace przy budowie parku im. Marcelego Nowotki. Decyzję o jego budowie podjęto w 1963 r. Park powstawał na działce, którą w około połowie zajmował poniemiecki cmentarz ewangelicki założony w 1688 r. [8, s. 158], ogrodzony ceglanym murem z przełomu XVIII-XIX w. Obszar ten znajdował się przy zbiegu ulic Tadeusza Kościuszki (niem. Neue Straße), Marcelego Nowotki i alei Niepodległości. 3 marca 1963 r. powołano Społeczny Komitet Budowy parku im. Marcelego Nowotki. W skład komitetu weszli: Piotr Szulski, przewodniczący PMRN, Daniel Żeligowski, Feliks Skrobała Franciszek Boguski, Henryk Nowicki, Tumankiewicz, małżeństwo pp. Ostrowskich i Andrzej Matasek. Przewodniczącym komitetu został D. Żeligowski, który wraz z P. Szulskim odpowiadał za „kierowanie organizacją siły roboczej”. F. Skrobała i Tumankiewicz odpowiadali za organizację robót ziemnych. E. Posyniak pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego komitetu i odpowiadał za transport. A. Głowiński i F. Bogucki zajmowali się zadrzewieniem. H. Nowicki pełnił nadzór ogólny nad budową parku, a projekt parku opracowali pp. Ostrowscy. Według ówczesnych obliczeń koszt budowy parku miał wynieść 1,5 mln złotych. Szereg prac, których wartość obliczono na 70% kosztów ogólnych, mieli wykonać w czynie społecznym mieszkańcy miasta. W 1963 r. pracownicy zakładów pracy, jak i młodzież szkolna mieli przepracować 4800 godzin. Zakład Melioracji wykonał w 1963 r. wykop pod sztuczny staw (miejsce dzisiejszej fontanny). W 1963 r. wytyczono parkowe alejki, przy których zaplanowano nasadzenia drzew w latach 1963-1964.
Fot. 6. Żołnierze sulechowskiej jednostki wojskowej podczas prac ziemnych w parku M. Nowotki w 1965 r. [1]
W 1965 r. sulechowska jednostka wojskowa Obrony Terytorialnej Kraju (o numerze 2067) podjęła się przepracować w czynie społecznym 1000 godzin, wykonując najcięższe prace. Pracami budowlanymi wykonywanymi przez żołnierzy w parku kierował mjr Dąbrowski.
Opracowano na podstawie:
[1] – Księga Pamiątkowa miasta Sulechów, lata 1961-1966, kronikę prowadzili Maria Jastrzębska i Stanisław Skowroński,
[2] – Andrzej Toczewski, Bitwa o Odrę w 1945 roku, Zielona Góra 2010,
[3] – Ziemie Odzyskane – tereny na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej oddane po zakończeniu II wojny światowej w polską jurysdykcję na konferencji poczdamskiej w pałacu Cecilienhof (17.07.1945-2.08.1945). Powojenne określenie Ziemie Odzyskane nawiązywało do polskiej przeszłości tych obszarów,
[4] - po wyborach w 1961 r. M. Hnatek (1927-1983), I sekretarz KM PZPR, zajmował stanowisko zastępcy przewodniczącego PMRN. We wrześniu 1964 r. dotychczasowy przewodniczący PMRN, Piotr Szulski, przeszedł na stanowisko kierownicze do Ligi Obrony Kraju. Wówczas M. Hnatek został przewodniczącym PMRN,
[5] – Komitety Blokowe (domowe) za czasów PRL-u stanowiły stałą reprezentację mieszkańców danego terenu i miały wykorzystywać inicjatywę mieszkańców. Wchodziły w skład Rad Narodowych,
[6] – uchwała Rady Państwa z 26 lutego 1965 r. - wybory do Rad Narodowych przeprowadzono równocześnie z wyborami do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 30 maja 1965 r.,
[7] – plan zamieszczony w tzw. Karcie Cmentarza, założonej przez I. Łuczaka i R. Awzana w 1991 r., zbiory Urzędu Miejskiego Sulechów,
[8] - Johann Christoph Wilcken, Züllichographia oder Chronica der kgl. Preußischen Stadt Züllichau>/i>, Züllichau 1753.
