Pierwszomajowe Święto Pracy było jednym z najważniejszych świąt państwowych obchodzonych za czasu Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Organizowano je hucznie i masowo, a dla wielu mieszkańców obowiązkowy udział w majowym pochodzie był okazją do wspólnych spotkań i wypoczynku. W powojennej Polsce dzień ten stał się świętem państwowych od 1950 r., regulowanym ustawą z 26 kwietnia 1950 r. „o ustanowieniu dnia 1 maja świętem państwowym” (Dz. U. z 1950. nr 19, poz. 157). Pierwotnie święto upamiętniało majowy strajk robotników w Chicago w USA (1886 r.) o ośmiogodzinny dzień pracy. W 1889 r. II Międzynarodówka [2] wprowadziła jego obchody jako święto upamiętniające tamte dni.
W sulechowskim pochodzie 1 maja sporo miejsca, oprócz obowiązkowych haseł polityczno-propagandowych, zajęły hasła i dekoracje o tematyce lotów kosmicznych. Powodem był lot radzieckiego statku kosmicznego Wostok 1 po orbicie Ziemi z kosmonautą Jurijem Gagarinem (1934-1968). W sulechowskiej kronice zapisano, że „Szczęśliwy powrót człowieka na ziemię jest wielkim sukcesem nauki radzieckiej”. Portret „bohatera kosmosu” niesiony był 1 maja w pochodzie obok portretów komunistycznych przywódców polskiego i międzynarodowego ruchu robotniczego. Uczniowie w rosyjskich strojach ludowych nieśli w pochodzie wykonany przez siebie model rakiety.
Fot. 1 – Model rakiety niesiony podczas pochodu przez uczniów 1 maja 1961 r.
(ul. Świerczewskiego, dzisiaj zbieg ulic Jana Pawła II i aleja Wielkopolska) [1]
Zarówno w Polsce, jak i Sulechowie 21 maja uroczyście obchodzono Święto Ludowe – święto polskiego ruchu ludowego obchodzone na terenach polskich od 1904 r. Głównym hasłem uroczystości 1961 r. było „Nie ma problemu granic, jest natomiast problem pokoju!”.
Fot. 2 – Obchody Święta Ludowego 21 maja 1961 r. w Sulechowie [1]
Jak odnotowano w kronice, w wiecu wzięło udział wielu mieszkańców miast i wsi okolicznych powiatów. Honorowymi gośćmi byli: poseł na sejm Stanisław Stasiak, przedstawiciel Naczelnego Komitetu Wykonawczego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (ZSL), delegacja armii radzieckiej z generałem Biełonożkowem oraz generał dywizji Czesław Waryszak (1919-1979), dowódca Okręgu Dolnośląskiego. Z kolei władze wojewódzkie reprezentowali - Tadeusz Wieczorek, I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (KW PZPR), Jan Lembas, przewodniczący prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej (WRN) oraz Stanisław Romanowski, prezes Wojewódzkiego Komitetu ZSL w Zielonej Górze.
Wiec rozpoczęto odśpiewaniem hymnu narodowego, a z pobliskiej jednostki wojskowej rozległy się salwy armatnie. Potem odśpiewano pieśń „Gdy naród do boju”, znaną również kiedyś jako „Szlachta w roku 1831” - była popularna wśród ludowców i socjalistów połowy XIX w. to był też hymn Armii Ludowej w II wojnie światowej, później - w zmodyfikowanej wersji - hymn ZSL, a w 1993 r. hymn partii politycznej Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej. „Dźwięki rewolucyjnej pieśni chłopów – O, cześć wam, panowie, magnaci … - przywiodły na myśl lata zmagań chłopów polskich z obszarnikami o ziemię, przypomniały ich ciężki los do wojny. Przeciwstawieniem tych czasów jest wieś dzisiejsza, gospodarująca coraz lepiej, osiągająca lepsze plony z ha” - zaznaczono w kronice.
Po oficjalnych wystąpieniach można było zobaczyć wystawę rolną i pokaz zwierząt hodowlanych przez indywidualnych gospodarzy i Państwowe Gospodarstwa Rolne (PGR). Koło Ligii Kobiet urządziło pokaz wyrobów kulinarnych wraz z degustacją. Po południu odbyły się występy zespołów artystycznych armii radzieckiej z Żar, Nowej Soli i Świebodzina.
Fot. 3 – Miejska orkiestra dęta podczas miejskich uroczystości w 1961 r.
Orkiestrę prowadzi kapelmistrz Ksawery Pierożek [1]
Orkiestra Dęta w Sulechowie powstała w 1945 r. Opiekę nad nią sprawowały: Prezydium Miejskiej Rady Narodowej (MRN), Powiatowa Rada Narodowa (PRN), Wydział Kultury urzędu miejskiego, Rejon Przemysłu Leśnego, a w końcu sulechowski Tartak. Instrumenty zakupił Zarząd Miasta, a uzupełniano je z funduszu instytucji sprawujących opiekę. W 1958 r. odnotowano obniżenie poziomu i niszczenie niekonserwowanych instrumentów. Jak okazało się wówczas, orkiestra była bez opieki. Dlatego w 1961 r. Prezydium MRN podjęło uchwałę o zorganizowaniu miejskiej orkiestry dętej w oparciu o istniejący wówczas zespół. Odnowiono instrumenty i rozpoczęły się regularne próby. Orkiestra otrzymała granatowe mundury. Kierownikiem zespołu został Bolesław Kotkowski, a jego dyrygentem Ksawery Pierożek. Dzięki temu orkiestra nadal mogła uczestniczyć we wszystkich miejskich uroczystościach.
Historia idei Powszechnej Spółdzielni Spożywców (PSS) sięga 1868 roku. Spółdzielnie te powstawały w każdym z zaborów i miała wspólny patriotyczny charakter samoobrony gospodarczej i politycznej przed uciskiem administracyjnym każdego z państw zaborczych. W Sulechowie PSS powstała 1 marca 1951 r. Pierwszym jej prezesem był Czesław Sobolewski. Pod koniec 1951 r. liczyła już 213 członków. W tym też czasie PSS posiadała sześć sklepów spożywczych i dwa przemysłowe. Ponadto dysponowała jednym samochodem ciężarowym i dwoma końmi. Zaopatrzenie sklepów prowadziło wówczas Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Hurtu Spożywczego (WPHS).
Fot. 4 – Zebranie obwodowe członków PSS w Sulechowie w 1961 r. [1]
Rozwój spółdzielczości postępował, a w 1958 r. na zebraniach obwodowych członków uchwalono wniosek dotyczący budowy nowej masarni (tj. zakładu wytwarzającego wędliny). Jej budowę zakończono w 1961 r. Nadal wzrastała liczba sulechowskich członków PSS a na koniec 1961 r. wynosiła już 1 426 osób. Udziały członkowskie osiągnęły wówczas sumę 227 317 zł.
Fot. 5 – Sklep spożywczy nr 1 przy placu Ratuszowym w Sulechowie (1961 r.) [1]
W 1961 r. PSS posiadała 35 sklepów różnej branży i 9 kiosków spożywczych. Jak odnotowano, przyczynił się do tego „Zarząd Spółdzielni z prezesem ob. Stanisławem Budzewskim na czele, ob. Mroczkowski Kazimierz – zastępca prezesa d/s produkcji oraz ob. Borowski Czesław, zastępca prezesa d/s handlu i cały szereg pracowników”. Ponadto przy PSS działały tzw. społeczne Rady Spółdzielni, a jej prezesem był Henryk Piasecki.
Tkalnia jedwabiu w Sulechowie obchodziła wówczas drugą rocznicę powstania. 1 lipca 1959 r. w magazynach Centrali Zaopatrzenia Rolnictwa przy ulicy Kościuszki pracowało 35 osób, uruchomiono tam zakład włókienniczy.
Fot. 6 – Makieta sulechowskiej tkalni jedwabiu [1]
W 1959 r. w uroczystym otwarciu tkalni wzięli udział Tadeusz Wieczorek, I sekretarz KW PZPR, przedstawiciele powiatowych i miejskich władz partyjnych oraz władze miasta. Zakład uruchomiła Fabryka Dywanów z Zielonej Góry w ramach „aktywizacji Ziem Zachodnich”. W 1960 r. przejęły go Gorzowskie Zakłady Przemysłu Jedwabniczego, którym sulechowska tkalnia podlegała w 1961 r. Tkalnia produkowała w stanie surowym tkaniny jedwabne podszewkowe, bieliźniane i sukienkowe. Wysyłano je do tzw. wykończenia głównie do Łodzi. Wówczas w sulechowskim zakładzie pracowano na 264 krosnach, a zatrudniano 218 osób. W zakładzie około 70% załogi stanowiły kobiety, dzięki czemu pozytywnie wpłynęło to na problem zatrudnienia kobiet na terenie miasta.
Fot. 7 – Strona kroniki z opisem pobytu Jurija Gagarina w Sulechowie oraz z jego odręcznym wpisem z życzeniami z 1961 r. [1]
Fot. 8 – Mieszkańcy Sulechowa witający Jurija Gagarina (1961 r.) [1]
22 lipca 1961 r. odwiedził Sulechów radziecki kosmonauta Jurij Gagarin (1934-1968). Towarzyszyli mu przedstawiciele Ministerstwa Obrony Narodowej, partii i rządu PRL, a także władze wojewódzkie: Tadeusz Wieczorek, I sekretarz KW PZPR oraz Jan Lembas, przewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej. Miasto odświętnie przyozdobiono transparentami, a „orkiestra miejska w galowych strojach przygrywała na cześć bohatera kosmosu i dostojnych gości”.
Fot. 9 – Miejska orkiestra witająca Jurija Gagarina i przybyłe delegacje [3]
Opracowano na podstawie:
[1] – Księga Pamiątkowa miasta Sulechów, lata 1961-1966, kronikę prowadzili Maria Jastrzębska i Stanisław Skowroński,
[2] – II Międzynarodówka była związkiem partii i organizacji socjalistycznych. Organizacja powstała 14 lipca 1889 r. w Paryżu. Stawiała sobie za cel walkę o prawa robotnicze i socjalistyczny ład społeczny. Do wybuchu I wojny światowej odbyła 9 zjazdów. Próby unifikacji założeń przeciwko wojnie nie powiodły się, a zabójstwo francuskiego socjalisty Jeana Jaurèsa (1859-1914) spowodowało rozpad kierunku antymilitarnego i organizacji II Międzynarodówki,
[3] – Zbiory UM Sulechów.
