Kolejnym nieistniejącym szpitalem na terenie miasta był „Szpital joannitów”. Szpital położony był na rogu ulic Cesarza Wilhelma (niem. Kaiser Wilhelm Straße, obecnie aleja Niepodległości) i ulicy Joannitów (niem. Johanniter Straße, obecnie Zwycięstwa). W 1858 r. rozpoczęły się rozmowy dotyczące jego powstania. Szpital wybudowano w latach 1871-72 za czasów burmistrza Fennera (1867-1873, 1 - s. 34) pod kierownictwem miejscowego budowniczego Kraütnera. Koszt budowy (z zakupem gruntów) wyniósł 9 068 talarów, 7 groszy i 8 fenigów [1, s. 92-93; 2, s. 80].
Ryc. 1 – Szpital joannitów. 1872 r. [3]
Ryc. 2 - Plan sytuacyjny położenia szpitala joannitów z parkiem [2, s. 82]
Jak pisał superintendent Arthur Splittgerber - „Wkrótce jednak okazało się, że stan budynku jest kiepski, a funkcjonowanie placówki stanęło pod znakiem zapytania”. Początkowo próbowano zarządzać szpitalem ze środków miejskich, po części ze względów oszczędnościowych, jak i z braku doświadczenia. Wewnętrzne zarządzanie tą instytucją oraz opieka na chorymi była na niskim poziomie. W okresie pierwszych pięciu lat jej funkcjonowania według obliczeń statystycznych przyjmowano mniej niż dwóch chorych dziennie. W pierwszych latach z okolicy Sulechowa przyjęto tylko jednego pacjenta, gdyż „dobrze sytuowani ludzie omijali zakład”. Spowodowało to, że powrócono do początkowego planu uwzględniającego pomoc zakonu joannitów i zatrudniania diakonis do opieki chorych. Jak odnotowano, działania te były zasługą superintendenta Röhrichta i burmistrza Jacobitza (1873–1899, 1 - s. 34). Prowadzono „długie rozmowy” o reorganizacji placówki aż do 24 listopada 1880 r., kiedy to oddano ją do ponownego użytku. Zakon joannitów przekazywał coroczny wkład na utrzymanie placówki, delegował swego przedstawiciela do zarządu placówki i ufundował darmowe łóżko. Naczelny pastor miasta został członkiem kuratorium i przyjął opiekę duszpasterską nad szpitalem. Żona ówczesnego superintendenta Röhrichta w swoim testamencie zamieściła zapis na rzecz szpitala w wysokości 10 000 marek na utworzenie wolnego miejsca dla pacjenta. Za każdym razem miał je udostępniać naczelny pastor miejski pełniący w danej chwili ten urząd. Szpital zaczął odbudowywać swój wizerunek i znaczenie. Jako pielęgniarki zatrudniono siostry ze szpitala i domu diakonis „Betania” z Berlina. 24 listopada 1905 r. świętowano 25-lecie istnienia zakładu. Z tej okazji superintendent A. Splittgerber wygłosił w szpitalu okolicznościową przemowę w obecności władz miejskich, przedstawicieli zakonu Joannitów, lekarza okręgowego i „przyjaciół” szpitala.
Ryc. 3 – Szpital joannitów. 1917 r. (zbiory Dariusza Wójcika)
W kolejnych latach szpital poddano licznym pracom budowlanym, dokonując jego rozbudowy i ulepszeń. Istotne zmiany zaszły od 1909 r., kiedy kierownictwo przejął lekarz okręgowy rady lekarskiej, dr Hechler. W międzyczasie zastąpiono siostry z „Betanii” diakonisami nowo powstałego domu diakonis „Bethesda” z Zielonej Góry. Jednakże po I wojnie światowej zakon joannitów wycofał się ze wsparcia finansowego szpitala, gdyż miał „nadto pracy ze swymi własnymi placówkami” [1, s. 93-94].
Ryc. 4 – Szpital miejski. Lata 30. XX w. (zbiory Dariusza Wójcika)
Od tego momentu szpital nazywano „Szpitalem miejskim”. W 1920 r. dokonano pierwszej dużej jego przebudowy. Przed częścią wschodnią powstała trzypiętrowa przybudówka, w której na dole znajdowała się nowa sala operacyjna, u góry przybudówki powstała tzw. sala dzienna, a na poddaszu pomieszczenie mieszkalne dla sióstr. Koszt przybudówki wyniósł 85 000 marek. Stało się to za czasów burmistrza dr. Francka (od 13 III 1918– III 1933 – 1, s. 34) bez żadnej pomocy z zewnątrz, na koszt miasta. Drugą przebudowę przeprowadzono w latach 1922-23. Jednopiętrową części głównego budynku podwyższono o jedno piętro, gdzie powstał oddział zakaźny. W końcu w latach 1925-26 budynek przedłużono w kierunku wschodnim. [1, s. 94; 2, s. 80].
Ryc. 5 – Szpital miejski od zachodniej strony budynku przy Johanniterstraße (obecnie ulica Zwycięstwa). Lata 30. XX w. [4]
Ryc. 6 – Szpital miejski od wschodniej strony budynku przy Johanniterstraße (obecnie ulica Zwycięstwa). Lata 30. XX w. [5]
Dzięki tym działaniom szpital stał się wzorcową i nowoczesną placówką dysponującą wówczas 64 łóżkami. Posiadał trzy sale operacyjne i pokój przygotowawczy do operacji. Budynek był na całej swej długości, od części wschodniej do zachodniej, poprzetykany szerokimi, jasnymi korytarzami. Na jego południowej stronie leżały prawie wszystkie sale dla chorych. W szpitalu znajdowało się pomieszczenie rentgenowskie z ciemnią, pokój do elektroterapii. Pomieszczenie do elektroterapii posiadało m. in. elektryczne urządzenie do terapii światłem, wannę do fizjoterapii, lampę do naświetleń i uniwersalny aparat do galwanizacji i faradyzacji. W budynku było: jedenaście pokoi dla chorych, cztery sale ogolne, jedna cela dla niespokojnych pacjentów z chorobami psychicznymi, osiem sypialni, wspólny pokój mieszkalny i pokój jadalny dla sióstr, trzy pokoje dla pozostałego personelu szpitala, dwa pokoje dla lekarza asystenta, jedno laboratorium. Od 1919 r. oprócz lekarza prowadzącego szpital zatrudniony był specjalista chirurgii i chorób kobiecych, a od 1 kwietnia tego roku lekarz asystent mieszkał na stałe w szpitalu. Od strony ulicy Joannitów (obecnie ul. Zwycięstwa) znajdowało się główne wejście do szpitalnego budynku, gdzie był gabinet przyjęć, jedna poczekalnia i pokój odpoczynku dla pacjentów leczonych ambulatoryjnie. W narożniku budynku od strony północno-wschodniej znajdowała się szeroka, jasna klatka schodowa, która umożliwiała przemieszczanie się do piwnicy, na piętro i na poddasze. Część zachodnia pietra była oddzielona od reszty budynku jako oddział zakaźny z oddzielnym wejściem od strony południowej. Natomiast parter służył jako oddział dla mężczyzn, piętro jako oddział dla kobiet. W tym ostatnim znajdowały się cztery dodatkowe sale z dwoma łóżkami w każdej. Oddziały męski, kobiecy i zakaźny miały specjalne łazienki i po jednym aneksie kuchennym. W piwnicy była szpitalna kuchnia, zmywalnia i spiżarnia. Dalej w piwnicy znajdowały się pomieszczenia z urządzeniami parowymi i do dezynfekcji z własnym prysznicem, łazienka dla personelu szpitala, elektryczna pralnia z prasowalnią i maglem. Budynek w całości posiadał centralne ogrzewanie i instalację ciepłej wody. Co ciekawe, na płaskich dachach północnej strony budynku była możliwość urządzania tzw. kąpieli powietrznych (słonecznych). W 1928 r. rozpoczęto budowę balkonu do leżakowania na oddziale zakaźnym, który był „szczególnie przydatny dla chorych na tuberkulozę”, tj. suchoty (gruźlicę). Również w tym roku rozpoczęto budowę krytego przejścia od szpitala do hali leżanek w parku [1, s. 94, 2, s. 80-81].
Ryc. 7 – Fragment mapy z zaznaczonym umiejscowieniem szpitala joannitów.
Obok niego z prawej strony cmentarz im. Maryi z ok. 1910 r. (zbiory UM Sulechów)
Ryc. 8 - Pomnik upamiętniający mieszkańców przedwojennego powiatu sulechowsko-świebodzińskiego [6]
Wspomniany przyszpitalny park założono w 1910 r. W nim to znajdowało się, oprócz ozdobnych trawników, „dużo cienistych ścieżek”. Również od głównego wejścia do szpitalnego budynku znajdował się przyozdobiony zielonymi trawnikami ogród. Natomiast od strony zachodniej szpitala położony był stary cmentarz im. Maryi [1, s. 94; 2, 80-81]. Dzisiaj zarówno ówczesny budynek szpitalny, park, jak i cmentarz już nie istnieją. W miejscu dawnego cmentarza w 1993 r. odsłonięto pomnik ku czci zmarłych mieszkańców dawnego powiatu sulechowsko-świebodzińskiego. Pomnik poświęcił prałat ks. Michał Kaczmarek. Przy odsłonięciu obecni byli przedstawiciele niemieckiego ziomkostwa sulechowsko-świebodzińskiego i władze miasta [7, s. 4]
Opracowano na podstawie:
[1] - Arthur Splittgerber, Geschichte der Stadt und des Kreises Züllichau, Züllichau 1927,
[2] - dr Hechler, Das städtische Krankenhaus in Züllichau, [w:] Heimatkalender, Züllichau 1928,
[3] - Fragment z fototypii przedstawiającej Sulechów w 1892 r. wg rysunków Ehregotta Zschillego. Zbiory Miejskiej i Uniwersyteckiej Biblioteki w Dreźnie.
[4] - Lothar Meißner, Unvergessener Kreis Züllichau-Schwiebus in alten und neuen Bildern, Frankfurt am Main 1992, s. 47,
[5] - Lothar Meißner, Viele Grüße aus der Heimat. Alte Ansichtskarten erinnern an dem Kreis Züllichau-Schwiebus, 1997, s. 21,
[6] - Wzniesienie pomnika ku czci zmarłych mieszkańców dawnego powiatu sulechowsko-świebodzińskiego regulowały: uchwała nr XXXIX/315/93 Rady Miejskiej w Sulechowie z 31.03.1993 r., Rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody zielonogórskiego ON.I.0914-90/93 z 5.05.1993 r., uchwała nr XLI/321/93 Rady Miejskiej w Sulechowie z 27.05.1993 r., Rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody zielonogórskiego ON.I.0914-112/93 z 23.06.1993 r., uchwała nr XLII/343/93 Rady Miejskiej w Sulechowie z 29.06.1993 r. Fotografię wykonał Marek Maćkowiak 24.07.2008 r.
[7] - Ku czci zmarłych [w:] Pismo dla wszystkich. Sulechów i okolice, nr 7(21), Sulechów lipiec-sierpień 1993.
