Ryc. 1 Kościół szkolny przy ul. Armii Krajowej (wtedy Armii Czerwonej), 1961 r. [1]
Kiedy po II wojnie światowej we wrześniu 1946 r. swoją działalność rozpoczęło Państwowe Liceum Pedagogiczne, przyszkolny kościół ponownie zaczął pełnić swoje funkcje religijne. Jednak niedługo po tym szkolny kościół poddano „swoistej przemianie”. W 1951 r. roku, kiedy dyrektorem został Edmund Ciesielski [2, s. 9], budynek przekształcono na salę taneczną i halę sportową. Z wnętrza usunięto wyposażenie, przeznaczając je do spalenia. Zniszczono obrazy (cudem ocalały dwa z nich - autor) i pamiątkowe tablice upamiętniające uczniów poległych w wojnach z lat 1866 i 1870-71. Jednym z nielicznie ocalałych elementów wyposażenia były organy, które wraz z organami z auli sprzedano, a za otrzymane pieniądze kupiono instrumenty do nauki muzyki dla uczniów. Kolejnym etapem była przebudowa rozpoczęta w 1963 r. Na górnym piętrze powstały pokoje dla uczniów internatu, a na parterze pomieszczenia dla rzemieślników i krawcowych. Pracujący tam nauczyciel Karol Henryk Szablak (w zapisie niem. Carl-Heinz Schablack, wg. polskich źródeł Kazimierz Szablak w latach 1962-1967 [2, s. 27]) mając poczucie historycznej wartości tego miejsca ocalił jedną z kolumn ołtarza. Ukrył ją w podłodze nad aulą w budynku z klasami. Z powodu przepisów przeciwpożarowych kolumna ta nie mogła tam pozostać. Szablak przeniósł ją do swojej pracowni wychowania plastycznego, gdzie kolumna wyrzeźbiona w korynckim stylu, przez wiele lat służyła jako materiał poglądowy i przykład architektoniczny kultury greckiej. Kiedy w 1981 r. K. H. Szablak otrzymał powołanie na docenta w Wyższej Szkole Pedagogicznej z Zielonej Górze, przekazał kolumnę kierownictwu szkoły. Umieszczono ją wówczas w pomieszczeniach piwnicznych budynku klasowego. W tym też roku dokonano rozbiórki budynku byłego kościoła szkolnego, motywując te działania bardzo złym stanem budowlanym i jego położeniem przy głównej ulicy miejskiej (wówczas Armii Czerwonej) i pobliskim skrzyżowaniu. W 1987 r. Carl Heinz Schablack przeprowadził się do Berlina. Przebywając podczas krótkich odwiedzin w Sulechowie stwierdził z przerażeniem, że kolumna znalazła się w szkolnej kotłowni. Na jego prośbę zabezpieczono ją, a on skontaktował się z niemieckim Stowarzyszeniem Wychowanków Pedagogium i Sierocińca w Sulechowie. Stowarzyszenie postanowiło przetransportować kolumnę do wiejskiej szkoły im. św. Krzysztofa w Oberurff. W międzyczasie zmieniło się kierownictwo w sulechowskim liceum i obawiano się, że kolumna zostanie zniszczona. Podjęto rozmowy m. in. z ówczesnym dyrektorem polskiego muzeum i kolumnę uchroniono ponownie umieszczając ją na zapleczu muzeum. W 1999 r. jeden z byłych uczniów przemycił przez granicę głowicę i bazę kolumny. Później w 2000 r. przewieziono do Niemiec ważącą 50 funtów i mającą 165 cm długości kolumnę, ukrywając ją za walizkami w turystycznym autobusie. Ta część kolumny ponownie trafiła do szkoły w Oberurff, gdzie jest jednym z eksponatów po byłym pedagogium w Sulechowie [2, s. 22-24; 4, s. 18-20].
Ryc. 2. Zniszczony kościół szkolny w 1981 r. [3]
Duszpasterzami szkolnego kościoła byli:
1. Johann Christian Steinbart (1726-1766).
2. Justus Friedrich Troschel (1767-1778).
3. Johann Karl Wißmann (1779-1805).
4. Carl Friedrich Nicolai (do 1823) – jego pomocnikiem w latach 1817-18 był Carl Marquard,
a przedstawicielem tymczasowym w latach 1824-1827 był Carl Lobach.
5. Carl Lobach (1827-1833) – w 1833 r. został pastorem kościoła zamkowego w Sulechowie, za nim poszedł tam Carl Marquard (zm. 1869) – w 1812 r. zdał w Pedagogium maturę, uratował fundację Steinbarta od „upadku gospodarczego”, udając się w 1837 r. do króla Fryderyka Wilhelma III, uzyskując znaczną sumę pieniędzy, a w przyszłości sukcesywne zapomogi. Zmarł 12.03.1870.
6. Otto Herm (1871-1909).
7. Wilhelm Bruhn (1909-1911).
8. Hans Bachmann (1911-1914).
9. Prof. Spehr (1914-1928).
W latach 1916-1919 nie odbywały się w kościele szkolnym żadne nabożeństwa. Alumni, nauczyciele i personel brali udział we mszach w kościele farnym.
10. Carl Schönefeld – od 1929 r. , w 1934 r. awansował na superintendenta w Sulechowie.
11. Fenger (ksiądz marynarz) oraz Koinzer pastor z Kalska) – zatrudnieni na przełomie 1934/35 jako kapłani sierocińca.
12. Dr Konrad Eckstädt – wprowadzony 28.04.1935r., przybył z superintendentury w Kurmark, w 1939 r. powołany do Wehrmachtu. Zmarł w połowie listopada roku 1944 r. Później, jak pisał były uczeń Hans-Dieter von Heine, tylko raz odprawił mszę na Wielkanoc w 1940 r.
Ryc. 3 Zachowana kolumna ołtarzowa w wiejskiej szkole im. św. Krzysztofa w Oberurff [4]
W czasie wojny kościelne obrzędy w „małym domu bożym” przeprowadzane były przez miejscowych kapłanów lub duchownych z najbliższej okolicy. Odnotowano, że w 1941 r. miały w nim miejsce święcenia kapłańskie księdza Schillinga ze wspólnoty z miejskiej parafii. Z kolei w listopadzie 1944 r. były uczeń, Hans-Werner Wittern, jako żołnierz, poprowadził do ołtarza swoją narzeczoną Margittę Schulz. Mszę celebrował ksiądz dr Eckstädt i był on ostatnim kaznodzieją sierocińca [2, s. 25 -28].
W latach 1946-1949 msze w przyszkolnym kościel odprawiał ks. kanonik Tomasz Eugeniusz Ciszewski (1913-2014). Mieszkał na parterze internatu Liceum Pedagogicznego w Sulechowie, gdzie prowadził lekcje religiii i zajmował się młodzieżą [5, s. 8].
Opracowano na podstawie:
[1] – Sulechów woj. zielonogórskie. Studium historyczno-urbanistyczne dla planu zagospodarowania przestrzennego oprac. na zlecenie P.W.R.N. – Wydział Kultury – Wojewódzki Konserwator Zabytków w Zielonej Górze, Szczecin 1962,
[2] – XXV-lecie Liceum Pedagogicznego w Sulechowie. Informator z okazji Zjazdu Absolwentów 13 czerwca 1970 roku, Sulechów 1970,
[3] - Lothar Meißner, Die Züllichaue Waisenhauskirche, 2001 – wydane przez Freundeskreis des Pädagogiums und Waisenhauses bei Züllichau (Towarzystwo Przyjaciół Pedagogium i Sierocińca w Sulechowie),
[4] – Lothar Meißner, Sulechowski Kościół Sierocińca Królewskiego Pedagogium i jego historia [w:] Klimaty Łagowskie, Rok IV nr 1/13/2012, Zielona Góra 2012,
[5] – Maria Kuszneruk, Biografie Ziemi Sulechowskiej. Ksiądz Kanonik Eugeniusz Tomasz Ciszewski 1913-2004 cz. I, [w:] Biuletynie Informacyjnym Miasta i Gminy Sulechów, nr 85 luty 2010.
