Ryc. 1 Alumnat Królewskiego Pedagogium i Sierocińca zbudowany w 1880 roku[1]
Jak wynika z kosztorysów z 1809 r., kościół faktycznie miał mieć wieżę wraz z dzwonnicą, o co miał pretensje w 1751 r. inspektor Würful. Prawdopodobnie miała ona znajdować się nad głównym wejściem do kościoła, w kształcie czworoboku o wysokości 20 stóp, na 6 stóp głębiokości. Jej ściany miały być pokryte deskami, a kopuła pokryta gontem. Pomysłu tego jednak nie zrealizowano. Natomiast z kosztorysu z 1852 r. wynika, był wtedy dyrektorem Rudolf Hanow (1840-72), że dyrektor miał w zamyśle rozbudowę pedagogium i stworzenie seminarium duchownego. W tym celu dyrektor podjął rozmowy z kierownikiem działu budowlanego w zarządzie we Frankfurcie nad Odrą. We wspomnianym kosztorysie znalazł się zapis mówiący o rozbudowie i urządzeniu obecnego kościoła przy sierocińcu na budynek mieszkalny dla nauczycieli i uczniów. Przewidziano częściowe zburzenie i podpiwniczenie budynku kościoła, wzniesienie trzeciego piętra o przeciętnej wysokości 12 stóp. Jednakże z nieznanych przyczyn pomysłu nie zrealizowano. Dopiero w 1863 r. zamierzone plany przybrały realny kształt. Sukcesywnie miały być rozbudowywane wszystkie użyteczne budynki. Natomiast budynki grożące zawaleniem miały zostać zburzone. Dotyczyło to między innymi ówczesnego szkolnego kościoła, a nowy kościół miał powstać w innym miejscu. Jak wynika z akt: „Kościół, na planie budynek nr 2, leży przy bardzo uczęszczanej ulicy i często przeszkadza to w sprawowaniu mszy św. Powinien więc być zburzony, a nowy kościół wzniesiony przy zachodniej stronie posesji, która nie rzuca się w oczy.” I tym razem plany te nie zostały zrealizowane. Natomiast w latach 70. XIX w. powstał plan dużego budynku seminarium, który wybudowano i poświęcono w 1880 r. (alumnat). Co ciekawe, w latach 1881-83 przystąpiono do renowacji starego już kościoła, a w umowie dotyczącej prac restauratorskich znalazł się zapis „zaznacza się szczególnie, by stare gzymsy, głowice, oprawy okienne i ornamenty przywrócić według specjalnych zaleceń urzędowych”. Niestety z dokumentu nie wynika, w jakim stopniu uwzględniono zachowanie starych malowideł i stare wyposażenia kościoła. Z kosztorysów wynika, że budynek kościoła groził zawaleniem, a niezbędne były naprawy na szeroką skalę [2, s. 18-19 za A. Krausem].
Ryc. 2. Rudolf Hanow, dyrektor pedagogium w latach 1840-72 (1806-1872)[3]
Później nie podejmowano już większych prac przy budynku kościoła. Z czasem wnętrze spustoszył jednak owady kornika, zewnętrzne tynki odpadały, a ich naprawy nie pomagały. Dzięki specjalnej dotacji udało się pokryć dach oraz odnowić fasadę budynku. Prace trwały przez całe lato 1934 r. Malarz Fürstenberg z Frankfurtu nad Odrą, artysta, który wykonał również pomnik poległych w sulechowskim parku, pracował ponad ćwierć roku z wielkim trudem i znawstwem nad odtworzeniem ornamentów. Jak zanotował A. Krause „Do tej pory kościół w swej połatanej szacie nie stanowił przyjemnego widoku dla oka, teraz jest znowu ozdobą miasta”. Prace konserwatorskie wnętrza, pod okiem prowincjonalnego konserwatora, miały rozpocząć się w 1935 r. [2, s. 19 za A. Krause]
Ryc. 3 Po lewej szkolny kościół, a po prawej alumnat pedagogium - 1912 rok
(zbiory Dariusza Wójcika)
Jak odnotowano, w lipcu 1933 r. Otto Schön, organista, nauczyciel muzyki, odnowił wnętrze organów i opatrzył je w nowe głosy. Ponadto pomalował na biało zdobienia organów, tj. „słodkie aniołki ze swymi bębenkami i trąbkami”. „Jest on nie tylko mistrzem tonów, lecz wie także, jak się obchodzić z paletą i pędzlem.” Co odnotowano w numerze 54. w tzw. wiadomościach „Niederschlag in den Pädagogiumsnachrichten” [2, s. 19].
Ryc. 4 Szkolny kościół przy ul. Armii Krajowej (wtedy ulicy Długiej), lata 20. XX w.
(zbiory Dariusza Wójcika)
W nr. 60 „Niederschlag in den Pädagogiumsnachrichten” z kwietnia 1937 r. wiadomości znalazła się informacja, że z okazji 25-lecia wybudowania (w 1911 r.) auli, nowego budynku klasowego, 6 października 1936 r. odbył się uroczysty, wieczorny koncert muzyki kościelnej w odrestaurowanym kościele szkolnym. „Wiele tygodni temu” prace restauratorskie wykonywali młodzi berlińscy artyści pod kierownictwem profesora Tohla. Oczyszczali oni malowidła sufitowe, pozłacali sentencje biblijne na balustradach galerii nad nawą kościoła, odświeżali organy wraz z ich „pucołowatymi aniołami”, doprowadzając wnętrze świątyni do stanu z czasów rozbudowy w latach 1753-56. Ponadto odpowiednio do stylu dopasowano żarówki do rodzaju oświetlenia jego wnętrza. We wspomnianym dniu szkolny organista Otto Schön rozpoczął uroczystości własną kompozycją. Za nią odegrano dzieła Pachelbela, J. S. Bacha, P.E. Bacha, Maxa Drischnera wraz z towarzyszeniem chóru i przy uczestnictwie wiernych. Świąteczną homilię wygłosił duszpasterz sierocińca, dr Eckstädt, zaznaczając, że „Nasz kościół stał się szkatułką na biżuterię naszego zakładu. Tak, możemy powiedzieć, że i Sulechowa. Jego piękno, które otrzymał niegdyś 200 lat temu, rozbłyska dziś na nowo”. Uroczystości zakończono odśpiewaniem przez chór „Ojcze Nasz” przy akompaniamencie Schöna oraz odśpiewano Passacaglię E-Dur J.S. Bacha. Odśpiewano „Hymn Słońca” niemieckiego kompozytora, kantora i organisty, Maksa Drischnera (1891-1971), który był absolwentem sulechowskiego liceum, tj. dawnego Pedagogium [2, s. 20]..
Opracowano na podstawie:
[1] - Fragment z fototypii przedstawiającej Sulechów w 1892 r. wg. rysunków Ehregotta Zschillego. Zbiory Miejskiej i Uniwersyteckiej Biblioteki w Dreźnie.
[2] – Lothar Meißner, Die Züllichaue Waisenhauskirche, 2001 – wydane przez Freundeskreis des Pädagogiums und Waisenhauses bei Züllichau (Towarzystwo Przyjaciół Pedagogium i Sierocińca w Sulechowie),
[3] - Lothar Meißner, Unvergessener Kreis Züllichau-Schwiebus in alten und neuen Bildern, Frankfurt am Main 1992, s. 235,
