Zapewne wielu mieszkańców Sulechowa słyszało o działającym niegdyś u nas Królewskim Pedagogium. Jednak zanim osiągnął on poziom akademicki swoją działalność początkowo w jego miejscu rozpoczął sulechowski sierociniec. Jedne z pierwszych informacji możemy znaleźć w sulechowskiej kronice Johanna Christopha Wilckena, w części dziewiątej - O sierocińcu , rozdziału III zatytułowanego – O stanie duchowieństwa [1, s. 44].
Ryc. 1 – Siegmund Steinbart (1677-1739), założyciel i pierwszy dyrektor sierocińca w Sulechowie [2, s 234]
Ryc. 2 – Anna Eleonora Steinbart (1685-1724), „pierwsza matka sierot”, żona Siegmunda Steinbarta [3]
Założycielem i pierwszym „ojcem–dyrektorem” był igielnik Siegmund Steinbart. Był mieszczaninem i starszym cechu tzw. „ciągaczy drutu”, który wytwarzał różne przedmioty z drutu, w tym igły do szycia. S. Steinbart urodził się 1 stycznia 1677 r. w Zielonej Górze, gdzie jego ojciec, mieszczanin Joachim Steinbart, był cieślą. Tam przez cztery lata uczęszczał do katolickiej szkoły, gdzie nauczył się czytać i trochę pisać. W 1691 r. rozpoczął czteroletnią naukę w zawodzie „ciągacza drutu” po której ukończeniu rozpoczął wędrówkę po Europie jako czeladnik [1, s. 44]. Tak między innymi trafił do Halle, gdzie zetknął się z ruchem pietystów i ośrodkiem Augusta Hermanna Frankego (1663-1727). Steinbart przejął idee z zamiarem ich realizacji [4, s. 17]. W 1701 r. Steinbart trafił do Sulechowa, gdzie osiadł zostając mieszczaninem i mistrzem swojego fachu. Następnego roku poślubił Annę Eleonorę Weichart, córkę po zmarłym mieszczaninie i sukienniku z Lieben. Anna wówczas wraz z matką przebywała w Sulechowie u siostry ojca [1, s. 44].
7 lipca 1719 r. Siegmund Steinbart zwrócił się pisemnie do króla Fryderyka Wilhelma I Hohenzolerna (1688-1740) o utworzenie i prowadzenie sierocińca. Prośba spotkała się z aprobatą, a odpowiedź królewska dotarła do sulechowskiego magistratu z Berlina 12 lipca 1719 r. W piśmie władca zaznaczył, że zamiar ten spotkał się z najłaskawszą aprobatą i „powinien być zrealizowany, szczególnie jeśli chodzi o pominięcie opłat urzędowych wobec sierocińca, z najłaskawszym rozkazem, by asystować i w możliwy sposób wspierać to dobre dzieło”. Ponadto król skierował 25 lipca 1719 r. drugie pismo do władz Nowej Marchii w Kostrzynie. Także i tutaj władca „wydaje rozkaz, by wesprzeć fundację na każdy możliwy sposób, o co prosił wnioskodawca aby po wsze czasy wyraźnie ją wspierać” [1, s. 45].
Ryc. 3. Front sulechowskiego sierocińca z 1723 r. [4, s. 128]
Początkowo S. Steinbart posiadał tylko 6 dukatów i 10 talarów. Na drzwiach swojego domu powiesił skrzynkę na datki. Król Fryderyk I - wspierając idee pietystów w tworzeniu tzw. szkół dla ubogich - podarował na budowę sierocińca 10 kop pni sosnowych i 10 sztuk pni sosnowych [4, s. 18]. Grunt pod sierociniec kupiono od bractwa kurkowego (niem. Schützen Gülde) za 400 talarów (niem. Reichstaler). Jak zanotował kronikarz, pieniądze pochodziły częściowo z datków, częściowo z pożyczek, a później je darowano. 26 grudnia 1719 r. do nowo wybudowanego sierocińca trafiło sześcioro dzieci, trafiając pod opiekę i naukę S. Steinbarta. W 1720 r. wdowa, szlachcianka, podarowała 350 talarów na budowę domu na należącym do poprzedniego pastora gruncie przy nowym kościele, dzięki czemu dzieci miały mieć mieszkanie. Jego budowa rozpoczęła się w 1722 r. W międzyczasie król podarował 10 kop drewna i 500 talarów. Budowę wspomógł z Berlina przyjaciel Steinbarta, darując 400 talarów, jednak podał warunek utrzymania dwojga dzieci „tak długo będzie utrzymywanych tutaj, jak długo dzieło będzie istnieć”. Również pastor ze Śląska wpłacił taką samą kwotę i pod takim samym warunkiem. 22 sierpnia 1723 r. położono kamień węgielny ze śpiewem, modlitwą oraz uroczystymi przemowami. Budowę ukończono w roku następnym i nowy sierociniec poświęcono w 12 niedzielę po uroczystości Trójcy Świętej [1, s. 46]. Po trzech latach od założenia sierocińca znalazło w nim opiekę 40 dzieci [4, s. 18].
Ryc. 4. Po prawej sierociniec wybudowany w 1723 r. [2, s. 236]
Na rzecz sierocińca dokonywano również zakupów gruntu. J. Ch. Wilcken odnotował w kronice, że w 1724 r. kupiono grunt przy ul. Piaskowej (niem. Sandgasse) za 480 talarów, wolny od podatków i opłat grunt rolny (niem. Bauer-Hufe) w Radowicach (niem. Radewitsch) za 400 talarów, inne kawałki ziemi za cenę 200 oraz 240 talarów, przy Bramie Pasterskiej grunt wraz z domem i stodołą za 312 talarów oraz dwa grunty wraz z budynkiem naprzeciwko sierocińca za cenę powyżej 500 talarów. W 1728 r. wdowa po generale von Dörflinger (z domu von Osterhausen) podarowała sierocińcowi kopalnię ałunu i kuźnicę w Freyenwalde nad Odrą wraz ze wszystkimi przywilejami i należnościami [1, s. 47]. Przy sierocińcu działała drukarnia i księgarnia, łaźnia, browar [4, s.19].
18 kwietnia 1738 r. zmarła Anna, żona pierwszego dyrektora sierocińca, a on podążył za nią rok później 27 czerwca 1739 r. [1, s. 45; na portrecie A. Steinbart (Ryc. 2) zapisano datę śmierci 18 kwietnia 1724 r. - autor]. Pochowano ich na szkolnym cmentarzu. Kolejnym dyrektorem został jego najstarszy syn, Johann Christian Steinbart (1702-1767). Za jego czasów powstała szkoła elementarna, a w latach 1751-1753 wybudowano barokowy szkolny kościół [5, s. 101].
Opracowano na podstawie:
[1] – Johann Christoph Wilcken, Züllichographia oder Chronica der kgl. Preußischen Stadt Züllichau, Züllichau 1753,
[2] - Lothar Meißner, Unvergessener Kreis Züllichau-Schwiebus in alten und neuen Bildern, Frankfurt am Main 1992,
[3] – zbiory prywatne, Poznań 2012,
[4] – Bogumiła Burda, Idee pietyzmu i ich wpływ na rozwój ośrodka edukacyjnego w Sulechowie w XVIII wieku [w:] Halle i Sulechów – ośrodki pietyzmu i edukacji, Zielona Góra 2019,
[5] – Piotr Jerzy Majchrzak, Sulechowiensia. Historyczne zapiski encyklopedyczne od początków miasta do zakończenia drugiej wojny światowej, Sulechów 2015.
