Pałac w Nowym Kramsku [1].
Wieczorem tego samego dnia (31 stycznia) tym razem polskie patrol próbował podejść pod Nowe Kramsko. Został jednak odstraszony ogniem. W niedzielę, w nocy z 2 na 3 lutego 1919 r., oficerowie znajdujący się w miejscowości do godziny trzeciej nad ranem nadzorowali posterunki. Jak podaje w swojej relacji F. Goldbach, niemiecki żołnierz 10 regimentu ułanów biorący udział w walkach, posterunki obsadzał 52. regiment piechoty straży granicznej. F. Goldbach stacjonował w jednej z grup w starym zamku [2, s. 291-292]. Potem udali się do swoich kwater, uznając sytuację za opanowaną. Była gwiaździsta noc, a okolica jasna od śniegu. Około godziny 4.30 rozpoczął się nagły i silny ostrzał. Wachmistrz Albert König z 10 regimentu ułanów ogłosił alarm. Było na tyle ciemno, że Niemcy nie mogli rozpoznać ani wroga, ani swojego żołnierza. Polacy okrążyli wszystkie kwatery oficerskie. Pierwsze strzały padły na plebanię, gdzie nocowali oficerowie zmechanizowanego szwadronu regimentu ułanów nr 3. Stamtąd usiłowali się wydostać podporucznik von Kleist i podporucznik von Falkenhausen wraz z innymi nocującymi tam podoficerami i żołnierzami. Polscy powstańcy byli przy wejściu do domu. Strzały padały przez drzwi i okna. Von Kleist zginął natychmiast trafiony strzałami w głowę. Porucznik von Falkenhausen i sierżant Wegener uciekli przez okno plebanii [2, s. 295-296]. Kiedy rozległy się strzały, F. Goldbach zrelacjonował, że dowódca ich grupy, plutonowy Klohse, wziął kilka granatów i pobiegł za Polakami. Później - po kilku godzinach - po ponownym szturmie Niemców na Nowe Kramsko, znaleziono w miejscowym parku jego ciało z postrzałem w głowę [2, s. 291]. Początkowo próba połączenia w Kolesinie niemieckich grup wycofujących się z różnych części Nowego Kramska nie powiodła się, gdyż ten Kolesiński folwark (niem. Vorwerk Goltzen) wraz z dwoma stojącymi tam działami został opanowany już przez Polaków. Z rozkazu von Falkenhausena cześć oddziału straży granicznej i resztki zmechanizowanego szwadronu regimentu ułanów nr 3 z Klępska ponownie zajęły Kolesin i odzyskały znajdujące się tam działa [2, s. 296]. Wówczas w młynach Kolesina stacjonowała kompania porucznika Dehny’ego, który wydał rozkaz przypuszczenia szturmu na wieś Nowe Kramsko [2, s.293]. O godzinie 9 przed południem pojedyncze niemieckie oddziały rozpoczęły walkę z polskimi powstańcami. Następnego dnia o godzinie 7.30 Niemcy rano ponownie zajęli wieś Nowe Kramsko. Zmechanizowany szwadron regimentu ułanów nr 3 poniósł straty. Zginął dowódca podporucznik Fedor von Kleist, ranni zostali ułani Polenski i Vogeler. Do polskiej niewoli dostali się: sierżant Lehmann,podoficer Radojewski, ułan Gerlach, ułan Wüsterberg i ułan Alber. Około południa 3 lutego 1919 r. powstańcy ponownie otoczyli wieś, zmuszając Niemców do wycofania się do Klępska. Folwark Kolesin zajęli powstańcy [2, s. 295-296].
Atak na Nowe Kramsko - 2 na 3 lutego 1919 r.
(źródło: Materiały do historii Powstania Wielkopolskiego, Poznań 1938, s. 55)
Ponadto w tzw. Niemieckiej księdze bohaterów wschodniej Marchii (niem. Der deutsche Ostmark Heldenbuch) Fr. K. Kriebel wymienia (oprócz już wspomnianego von Kleista z 3. regimentu ułanów) poległych porucznika Joachima von Gladiesa z 10 regimentu ułanów, plutonowego Bernharda Klosego, fizyliera Karla Koltego, wachmistrza Alberta Königa z 10 regimentu ułanów, porucznika Dehna z oddziału piechoty. Z kolei z listu porucznika von Falkenhausena do pastora Kornrumpfa z Grünheide z 22 czerwca 1936 r. możemy się dowiedzieć, że po ponownym zdobyciu wsi przez Niemców ciało porucznika von Gladiesa leżało pomiędzy dworkiem a plebanią. Z kolei podporucznik Dehn, który w ogóle nie stacjonował w Nowym Kramsku, poległ od kul karabinów maszynowych podczas próby odbicia tej miejscowości z rąk Polaków [2, s. 290, s. 296].
Tablica z kościoła w Nowym Kramsku.
W 1930 r. w kościele w Nowym Kramsku wmurowano pamiątkową tablicę upamiętniającą poległych żołnierzy niemieckich, a wieś w 1936 r. przemianowano na Kleistdorf.
Opracowano na podstawie:
[1] – Zamki, pałace, dworki (odczyt 03.08.2019): https://zamkilubuskie.pl/nowe-kramskokleisdorf-neu-kramzig/
[2] – H. J. Schmitz, Der polnische Überfall auf Kleistdorf (Neukramzig) in der Nacht vom 2. zum 3. Februar 1919 [w:] Grenzmarkische Heimatblatter
Vierteljahresschrift und Pflege der Heimat, Bd. 3. Jg. 15 1939,
