Z późniejszych zapisów ćwiczeń i manewrów w historii sulechowskiego pułku ułanów odnotowano, że wypadł on szczególnie dobrze w 1890 r. Wówczas ułani defilowali po raz pierwszy przed cesarzem Wilhelmem II (1859-1941). Godne wspomnienia są również manewry 1896 roku koło Görlitz. Wówczas odbyła się parada z udziałem cesarza i gości, którymi byli car Mikołaj II Romanow i caryca Aleksandra. Ułani z 10 regimentu wielokrotnie brali udział w ćwiczeniach pod dowództwem słynnego generała von Rosenberga, dowódcy kawalerii i „zuchwałego jeźdźca”. Rosenberg podczas ćwiczeń wojskowych był bardzo wymagający zarówno dla ludzi, jak i koni. Takimi były w 1891 r. duże ćwiczenia pływackie wszystkich regimentów nazwane „wielkim spektaklem wodnym”. [1, s. 27-28]
Arcyksiążę Franciszek Ferdynand, szef Królewskiego Pruskiego
Poznańskiego Pułku Ułanów "Księcia Augusta von Württemberga nr 10"
Dnia 27 lutego 1895 r. szefem (niem. Chef) regimentu został Franz Ferdynand Habsburg-Lotaryński d’Este (1863-1914), arcyksiążę Austrii. [2, s. 407]
Dnia 3 maja 1910 r. odbyły się uroczystości 25-lecia istnienia sulechowskiego regimentu. Na uroczyste nabożeństwo w sulechowskiej farze przybyło wielu byłych oficerów 10 regimentu z różnych stron Niemiec. [3, s. 73]
W 1913 r. regiment przedefilował przed cesarzem po raz ostatni w swoich niebieskich mundurach paradnych, a jesienią wziął udział w manewrach pod Świdnicą (niem. Schweidnitz) już w nowych mundurach polowych. [1, s. 27-28]
Dnia 28 czerwca 1914 r. szef regimentu arcyksiążę Franz Ferdynand Habsburg - wraz z żoną Zofią - zostali zastrzeleni w Sarajewie stolicy Bośni. Wydarzenie to stało się pretekstem wypowiedzenia Serbii przez Austrio-Węgry wojny, zwanej potem Wielką Wojną. Ogłoszono mobilizację, a 2 sierpnia 1914 r. odbyła się pożegnalne nabożeństwo z udziałem oficerów z żonami, żołnierzami regimentu. [3, 74] Nazajutrz - 3 sierpnia o zachodzie słońca - 33 oficerów, 684 drużyny i 762 konie opuściły Sulechów. Wyładowano ich w miejscowości Trier (Trewir) w Nadrenii-Palatynacie w Niemczech. Garnizon wraz z 4 Oddziałem Dragonów Lübenau wszedł w skład 9 Brygady Kawalerii i w związek 1 Korpusu Kawalerii armii von Richthofena. Szybko został włączony do działań kawalerii pod Namur (płd. Belgia) i Givet (dept. Ardeny, Francja). 14 sierpnia w potyczce pod wsią Conjoux (k. Ciney, prowincja Namur, Belgia) 5 Szwadron pod dowództwem rotmistrza von Lautza odparł francuskich dragonów. Komendant regimentu, hrabia von Bredow odnotował: „Jak my, ułani, byliśmy dumni, że jako pierwsi w dywizji odnieśliśmy tak widoczny sukces i jakże nam tego zazdroszczono”. Kilka dni później uczestniczył w nocnej bitwie pod Ramousies (dep. Nord, Francja), a 28 sierpnia 1 Szwadron unicestwił angielski szwadron podczas ataku. Dnia 3 września 1914 r. regiment osiągnął Chateau-Thierry (dep. Aisne, Francja) by zatrzymać się 50 km opodal Paryża. Jednakże punktem zwrotnym stała się rzeka Marna. Rozpoczęła się wojna pozycyjna, a kawalerię wycofano na tyły armii. W październiku 5 Dywizja Kawalerii została przewieziona na wschód i przekazana III Wyższemu Dowództwu Kawalerii (niem. HKK 3 - Höhere Kavallerie-Kommando 3) pod wodzą generała von Frommla. Zadaniem regimentu była osłona słabych niemieckich sił na granicy śląskiej i wiązania rosyjskiej kawalerii. 9 listopada 1914 r. regiment wziął udział w ataku na Konin, a pod koniec miesiąca uczestniczył w wyczerpujących walkach o Łódź. Następnie 10 pułk uczestniczył w ataku szturmowym na majątek ziemski Dziadkowice (woj. podlaskie). [ 1 ,s. 29- 31]
4 Szwadron przekracza Bug w lipcu 1915 r.
W styczniu 1915 r. sulechowski regiment przetransportowano na Węgry. Następnie uczestniczył w ciężkich walkach – z ciężkimi stratami - pod Żabokrukami (obw. lwowski, Ukraina), Horodenką (obw. iwanofrankowski, Ukraina) i Toustobaby (obw. tarnopolski, Ukraina). 17 lipca przekroczono rzekę Bug. Od 1 sierpnia do 18 listopada 1915 r. przeprowadzano codzienne ciężkie walki. 27 sierpnia pod wsią Samary (woj. lubelskie) pokonał w ataku Kozaków nazywanych „czerwonymi diabłami”. W walkach tego okresu szwadrony 2, 4 i 5 straciły swoich dowódców. Pod Horodenką rotmistrz von Lautz otrzymał śmiertelny strzał w klatkę piersiową. Pod Wojnowką (woj. podlaskie) kula uśmierciła dowódcę 4 Szwadronu rotmistrza Preuβera (urodzonego w Kargowej). Odnotowywane były duże straty, jednak ci, którzy zostali wyleczeni, wszelkimi sposobami wracali do regimentu. Tak było na przykład z podporucznikiem Zimmermannem, który stracił prawą rękę, czy z podporucznikiem von Zülowem, który miał zmiażdżone ramię. Z kolei we wrześniu 1915 r. po ciężkiej chorobie regiment opuścił hrabia von Bredow. [ 1 ,s. 31- 32]
Na fotografii od prawej: porucznik von Kleist, porucznik von Obernitz, generał-major Rusche,
porucznik, hrabia von Bredow, porucznik Lehmann, podporucznik, wolny szlachcic von Reitzenstein.
Gdy niemiecka armia znad Bugu osiągnęła brzeg „wielkich bagnisk”, front na wschodzie zatrzymał się za zasiekami, w okopach i ziemnych schronach. Dalszy marsz kawalerii zakończył się. Na początku listopada 1916 r. dywizję odcięto pod Pińskiem (Białoruś). Tam regiment stacjonował do końca 1916 r. W międzyczasie dowództwo objął porucznik von Rüxleben, a ułani 10 Regimentu po raz ostatni przedefilowali przed swoim cesarzem. Dnia 26 grudnia 1916 r. rozwiązano 5 Dywizję Kawalerii. Wszystkie oddziały zostały przekształcone w oddziały obrony, tylko 9 Brygada Kawalerii „zachowała” swoje konie. 4 oddział dragonów rozstał rozparcelowany w różnych dywizjach piechoty. Natomiast ułani 10 sulechowskiego regimentu jako wojsko okupacyjne trafili do Warszawy w Królestwie Polskim. Obecni byli kiedy powołano polską Radę Regencyjną, utworzoną 5 listopada 1917 r. W czasie tego wydarzenia 1 Szwadron eskortował gubernatora generała-pułkownika Hansa Hartwiga von Beselera. [1, s. 33]
Sztab 10 regimentu ułanów – Isin, 1916 roku
(od lewej: porucznik von Seidel, pułkownik von Rüxleben, podporucznik Zimmermann).
Później regiment przerzucono na front zachodni, gdzie uczestniczył głównie w „morderczych przemarszach” w różne miejsca frontu. Jednak nie uczestniczył w decydujących starciach. Po raz drugi w tej wojnie regiment przejechał przez Chemin des Dames (dept. Aisne, Francja) i dotarł do południowego brzegu rzeki Marny niedaleko Chateau–Thierry (dept. Aisne, Francja). Po nieudanym ataku nad Marną niemieckie wojsko zostało zmuszone do odwrotu. Ułani 10 Regimentu zostali przeniesieni na front wschodni. Tam szybko przekraczające rzekę Narew oddziały napotykały słaby opór Rosjan. Miano zaatakować Petersburg (obw. Leningradzki, Rosja). Jednak stało się inaczej z powodu załamania frontu na zachodzie i wybuchu rewolucji. W grudniu 1918 r. sulechowski regiment powrócił jako ostatni z Rewala do Sulechowa. Tutaj poddany został demobilizacji. Oprócz kilku podoficerów i drużyn tylko rotmistrz von Seydlitz, porucznik von Seidel i podporucznicy Zimmermann, Mitschke i Kaufmann uczestniczyli w I wojnie światowej od początku aż do końca w szeregach regimentu. [1, s.35] Spośród oficerów polegli: rotmistrzowie Preuβen, von Lautz, hrabia von Helmstadt, von Mitzlaff, hrabia Rantzau, Helmigk; porucznicy: von Gladiβ, Krüger; podporucznicy: Janβen, von Kuczkowski, von Siefert, wolny szlachcic von Reibnitz, Pernice, Rückert, Leander von Petersheiden, von Pappritz; weterynarz sztabowy Pantke, asystent lekarza dr Berlin. Ponadto zginęło 17 podoficerów i 79 żołnierzy. [3, s. 74]
[1] – Hans Henning v. Ramin, Züllichau und seine Ulanen, 1960,
[2] – Bredow – Wedel, Historische Rang- und Stammliste des deutschen Heeres, Teil I, Berlin 1905,
[3] - A. Splittgerber (Superintendent) - Geschichte der Stadt und des Kreises Züllichau, Züllichau 1927.
