Sulechowski garnizon na trwałe zapisał się w historii miasta. Niegdyś stacjonował w nim 10 Pułk Ułanów księcia Augusta Wirtemberskiego zwany „Poznańskim”. Swoje powstanie zawdzięczał regentowi Prus i późniejszemu królowi oraz cesarzowi Wilhelmowi I Hohenzollernowi (22.03.1797 - 9.03.1888) oraz jego współpracownikowi generałowi Albrechtowi von Roonowi. Został sformowany z istniejących oddziałów ułanów i kirasjerów 4 lipca 1860 r. dzięki królewskiemu rozporządzeniu jako „Poznański Pułk Ułanów nr 10”. Jego pierwszym komendantem został major von Frankenberg-Ludwigsdorf. W Wykazie Jednostek Królewskiej Armii Pruskiej z 1905 r. podano informację, że pułk sformowano z regimentów kirasjerów nr 1 i 5 oraz ułanów nr 1 i 2. Stały się one szwadronami 1, 2, 3 i 4 [1, s. 284], z których 1 i 2 eskadron ulokowano w sulechowskim garnizonie, a 3 i 4 oddelegowano do sąsiedniej Kargowej (niem. Unruhstadt). 18 października 1861 r. regiment poznańskich ułanów brał udział w uroczystościach koronacyjnych króla Wilhelma I. W Berlinie poświęcony został i przekazany delegacji pułku sztandar oddelegowanym ułanom regimentu, przybyłym na koronację króla w Królewcu. [2, s. 70]
Koronacja Wilhelma I w Królewcu (niem. Königsbergu) w 1861 r.
(autor: Adolph Menzel 1815 -1905, zbiory Starej Galerii Narodowej w Berlinie)
Kiedy 22 stycznia 1863 r. w Królestwie Polskim wybuchło powstanie, regiment użyto głównie do pełnienia służby patrolowej i policyjnej nad wschodnią granicą pruską. Jednakże nie doszło wówczas „do większych walk”. Jak dowiadujemy się z zapisu A. Splittgerbera, 10 czerwca tego roku dwóch rekrutów–zwiadowców zostało wziętych do niewoli przez polskich powstańców nad rzeką Prosną. Kiedy dowiedział się o tym podporucznik von Wiese, samotnie przeprawił się przez rzekę Prosnę, udał się do obozu powstańców i wynegocjował ich uwolnienie. „Obu ułanów wraz z ich końmi i ich pełnym uzbrojeniu” uwolniono. Za ten czyn von Wiese otrzymał od króla niemieckie odznaczenie Order Czerwonego Orła (niem. Roten Adler-Orden). Z kolei 14 czerwca tego roku szeregowy Bentsch wraz z dwoma ułanami przeprowadzał patrol nad rzeką Wartą. Usłyszeli oni dochodzące z drugiego brzegu rzeki odgłosy potyczki. Przekroczyli rzekę i dołączyli do wojsk carskich walczących z oddziałami powstańczymi. Za ten czyn, w dowód uznania, wszyscy trzej ułani otrzymali od cara rosyjski order. Niestety autor opracowania nie sprecyzował jaki. W 1864 r. regiment nie brał udziału w żadnej „wyprawie wojennej”. [2, s. 71]
Swój bojowy udział 10. Pułk Ułanów Poznańskich zaznaczył w wojnie prusko – austriackiej w 1866 r. Jego nowym dowódcą został major von Barnekow. Wówczas regiment tworzył wraz z dwoma oddziałami huzarów lekką brygadę dywizji kawalerii II Armii. Armią osobiście dowodził 65-letni następca tronu Fryderyk Wilhelm, a składała się z I, V i VI Korpusu i odnosił sukcesy w walkach a Austriakami. Wówczas dowódcą Dywizji Kawalerii Armii był generał – major (gen. brygady) von Hartmann. Zgodnie z ówczesnymi regułami kawaleria utrzymywana była w odwodzie za piechotą i nie brała bezpośredniego udziału w ataku. Jednakże po bitwie pomiędzy wsią Sadowa a fortecą Königgrätz (obecnie Hradec Králové w Czechach) w dniu 3 lipca 1866 r. kawalerię wykorzystano do ataku i pościgu wrogich wojsk austriackich. [2, s. 71]
Bitwa pod Sedanem (autor nieznany, Muzeum Carnavalet w Paryżu)
W dniu 15 lipca 1866 r. regimenty ułanów wykorzystano również w ataku podczas bitwy pod Tobitschau (obecnie Tovačov miasto w Czechach). Tutaj podporucznik von Richthofen rzucił się do ataku na nieprzyjacielską piechotę wraz z plutonem 4 Eskadronu. Wojska austriackie były w odwrocie na otwartym polu. Wówczas ppor. von Richthofen wziął jako jeńców jednego oficera i trzydziestu trzech piechurów, pozostawiając na placu boju dużą liczbę martwych i rannych Austriaków. Jeszcze tego samego dnia pod pobliskim Rokeinitz ten sam szwadron zaatakował austriacką piechotę, zmuszając ją do odwrotu do wsi. Podczas tego ataku zastrzelono konie jadącemu przy 4 szwadronie komendantowi regimentu, dowódcy plutonu podporucznikowi von Richthofenowi i chorążemu von Bornstedtowi. Ponadto ten ostatni ranny został w stopę. Z kolei kiedy komendant złapał pędzącego konia bez jeźdźca, zaatakował go austriacki piechur. W ostatniej chwili uratował mu życie ułan Mondry, przebijając austriackiego żołnierza lancą. Uczestniczyli oni dalej w bitwie na schwytanych koniach. [2, s. 71]
W dniu 2 sierpnia 1866 r. pod Brünn (Brno miasto na Morawach w Czechach) V Korpus Armii wystąpił w paradzie przed królem Wilhelmem I Pruskim. Ten wyraził uznanie, mówiąc do komendanta 10 pułku ułanów: „Cieszymy się, że możemy po raz pierwszy zobaczyć regiment, o którym słyszeliśmy tylko dobre rzeczy.” [2, s. 72]
We wrześniu 1866 r. został utworzony 5 Szwadron, który podporządkowano pod sulechowski garnizon. W dniu 20 września tr. szefem (naczelnym dowódcą) 10 Regimentu Ułanów został - dowodzący w stopniu generała korpusem gwardii - książę August von Württemberg. W grudniu 1866 r. król przyznał wstęgi chorągwiom i sztandarom, które brały udział w kampanii wojennej. Później wstęgę 10 Pułku Ułanów Poznańskich ponownie poświęcono 3 marca 1867 r. podczas nabożeństwa. [2, s. 72]
Generał książę August von Württemberg.
(Źródło Krieg und Sieg 1870-71, Berlin 1895, autor: Franz Robert Richard Brendamour)
Warto przybliżyć tu sylwetkę nowego naczelnego dowódcy Friedrich August Eberhard księcia Württemberga, urodził się 24 stycznia 1813 r. w Stuttgarcie. Był synem zmarłego 16 kwietnia 1852 r. księcia Pawła, brata króla Wilhelma I. Do służby wojskowej wstąpił w wieku 16 lat. Od 1 maja 1829 r. służył w 1 Wirtemberskim oddziale kawalerii, gdzie został rotmistrzem. W dniu 23 kwietnia 1831 r. przeniósł się do armii pruskiej. W dniu 6 października 1832 r. awansował do stopnia majora, a 30 marca 1836 r. otrzymał stopień podpułkownika. Dnia 30 marca 1837 r. został odznaczony Orderem Orła Czarnego. Rok później 20 marca otrzymał awans na pułkownika. W dniu 8 lutego 1840 r. został komendantem gwardyjskiego pułku kirasjerów (Garde-Cür-Regts.). Następnie 30 marca 1944 r. otrzymuje awans do stopnia generała–majora (odpowiednik polskiego generała brygady), jednocześnie zostając komendantem 1. Brygady Gwardii Kawalerii (Garde-Cav.-Brig.). W dniu 4 kwietnia 1850 r. otrzymał awans na generała–porucznika (odpowiednik polskiego generała broni). Następnie był komendantem 7 Dywizji w Magdeburgu (od 6.04.1854 r.), komendantem gwardii kawalerii (Garde-Cav. , od 5.09.1856 r. ), komendantem 2 Dywizji Gwardyjskiej (II Garde-Division, od 19.02.1857 r.), komendantem III Korpusu Armii (od 19.02.1857 r.), komendantem korpusu gwardii (Garde-Corps., od 3.06.1858 r. ). Dnia 31 maja 1859 r. otrzymał awans do stopnia generała kawalerii. W dniu 18 października 1861 r. otrzymał zezwolenie na noszenie munduru pułku gwardii kirasjerów. Uczestniczył w wojnie prusko – austriackiej w 1866 r. biorąc udział w walkach pod Soor, Königinhof, Königgrätz. I wreszcie został szefem 10 Pułku Ułanów Poznańskich (20.09.1866 r.). Za zasługi dla Prus otrzymał liczne medale i odznaczenia: Order Orła Czarnego, Order Orła Czerwonego, Order Albrechta Niedźwiedzia, Order Rycerski Świętego Huberta, Order Henryka Lwa, Order Świętego Jerzego (Hanoweru), Order Gwelfów, Order Korony Wendyjskiej, Medal za Zasługi, Order Złotego Lwa, Order Lwa (Niderlandów), Order Świętego Stefana (Węgierski), Order Świętego Andrzeja (Rosyjski), Order Dynastyczny, Order Królewski Korony. [3, s. 352; 4, ; 5, s. 33]
Opracowano na podstawie:
[1] – oprac. von Abel, gen. dywizji, Stammliste der Königlich Preuβischen Armee, Berlin 1905,
[2] - A. Splittgerber, Geschichte der Statdtund des Kreises Züllichau, Züllichau 1927,
[3] - Kriegs Zeitung, nr 44, Berlin 13 wrzesień 1870,
[4] - B. von Poten, Tygodnik Militarny, nr 7, Berlin 1885,
[5] - G. von Glasenapp, Militärische Biographien des Offizer – Corps der Preussischen Armee, Berlin 1868.
