Obecną część poświęcę duchownym miasta Sulechowa. Informacje te zapisane zostały w rozdziale trzynastym kroniki M. Bruchmanna zatytułowanym – O proboszczach miasta Sulechowa.
Pierwszym wymienionym przez kronikarza duchownym z czasów „papiestwa” był w 1499 r. Gabriel Ritter. [1, s. 30] Według innego źródła, jakim jest Presbyterologie des Evangelischen Schleisiens autorstwa Siegismunda Justusa Ehrhardtsa, pełnił swój urząd do 1510 r. [2, s. 689].
Drugim był Johannes Niger, który tytułował siebie jako Aesticam panum. Pochodził z Sommerfeld (Lubska). [1, s.30] Posługę kapłańską pełnił w latach 1511 – 1514. [2, s. 689]
Gotfryd z Bouillon (ok. 1058 – 1100) – jeden z przywódców I wyprawy krzyżowej, założyciel kapituły Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie (łac. Ordo Equestris Sancti Sepulcri Hierosolymitani). Na piersi znak zakonu z pięcioma krzyżami.
(Gottfried von Bouillon na fresku w zamku Manta we Włoszech, ok. 1420).
Kolejnym był Gabriel von Troschky, doktor prawa kanonicznego, który był również lekarzem i rycerzem. Bruchmann nie potrafił odpowiedzieć jakiego zakonu był rycerzem. Podkreślił, że wątpi czy był to zakon joannitów, gdyż według jego wiedzy baliwat brandenburski joannitów nie miał w Sulechowie swojej komandorii. Jeżeli już to był on rycerzem Grobu Świętego i wybrany został przez gwardiana klasztoru w Jerozolimie. W swoim uzasadnieniu napisał, że pielgrzymki do Bożego Groby były powszechne. Na uzasadnienie swojego wywodu przytoczył pisma Nicolausa Christophorusa Radzewila z 1583 r., księcia z Litwy, który wspominał o rycerzach Świętego Grobu. Byli nimi: Abraham Freyherr von Dona ze Śląska, Georgius Kos i Michael Konarsky z Prus, Andreas Skorolsky z Litwy oraz Petrus Bilina z Polski. Ponadto Bruchmann powołał się na Johannesa Jacoba Ammana, który w swojej Podróży do Ziemi Świętej, wspomniał o dwóch Włochach wybranych na tychże rycerzy. Musieli zapłacić 30 dukatów, odbyć spowiedź i przyjąć komunię. Wówczas nakładano im złote ostrogi, miecz przy boku i rycerski krzyż na szyi. Krzyży było pięć. Jeden duży, a pomiędzy nim cztery małe. Wszystkie w kolorze czerwonym. Oprócz tego podczas ceremonii pasowano ich mieczem, który kładziono na ich barkach. Ponadto otrzymywali list poręczający i pieczęć. Ostatnim katolickim księdzem był Balthasar von Löben z rodu szlacheckiego. [1, s. 32] Obowiązki kapłańskie pełnił od 1517 r. do swojej śmierci w 1526 r. [2, s. 689].
Po jego śmierci wprowadzony został do Sulechowa luteranizm. Stało się to za sprawą Petrusa Grimma. Od 1527 r. został pierwszym pastorem. Był synem ówczesnego burmistrza Sulechowa Petera Grimma. Ożenił się, a swój urząd pełnił do 1543 r. Należy przypuszczać, że jego ojciec nidy nie pogodził się z synem i wprowadzeniem luteranizmu. Jak zaznaczył Brychmann Peter Grimm był zagorzałym papistą. Kiedy syn sprawował nabożeństwo a jego uczestnicy zaintonowali „Poprośmy więc Ducha Świętego”, ojciec w wielkim gniewie wybiegł ze świątyni wołając „poprośmy więc diabła”. [1, s. 32; 2, s. 690]
Po nim ewangelickim pastorem został Andreas Tecler, urodzony w Buntzel na Śląsku. Jego żoną była Anna Gerstmann, córka burmistrza w Buntzel (niem. Buntzlau - Bolesławiec). Zmarł w 1558 r., w poniedziałek po Laetare (łac. radować się), tj. czwartej Niedzieli Postu (Pasyjnej). [1, s. 32; 2, s. 690]
Trzecim pastorem był Matthias Matthesius z Jochimsthal, który urzędował od 1558 r. Zmarł w 1586 r., we wtorek, po Invocavit, po pierwszej Niedzieli Wielkiego Postu. O godzinie czwartej rano dostał udaru, a o czwartej po południu zmarł. Pochowany został w sulechowskim kościele. [1, s. 32; 2, s. 690]
Po lewej rekonstrukcja kościoła z około 1500 r. wg. Gerharda Bronischa i Kurta Mischkego.[3] Po prawej fragment panoramy Sulechowa przed 1750 r., pod numerem 1 sulechowska fara.[4]
Czwartym ewangelickim duchownym był Ambrosius Plarus lub Blarr. Pochodsił z Kostrzyna nad Odrą i był synem kołodzieja. Urząd objął w 1586 r. Na jego epitafium znalazł się zapis, że studiował w Wittenberdze i Frankfurcie. Przez dziesięć lat był w Krośnie Odrzańskim. Zmarł w 1600 r. na dżumę w wieku 49 lat. Po nim, 7 grudnia 1600 r. zmarła jego żona Ursula Krampitz. Miał czwórkę dzieci. Dwóch synów i dwie córki. [1, s. 33; 2, s. 690]
Piątym pastorem był magister Michael Teclerus z Cottbus. Był wnukiem Andreasa Teclera, drugiego ewangelickiego pastora w Sulechowie. Ojcem M. Teclerusa był Christoph Tecler, magister w Sore (?). Urząd pastora w Sulechowie objął w 1600 r. i pełnił go do 1611 r. Jego matką była Ursula Herrnsdorff (zm. 22 kwietnia 1601 r. na febrę). Jak pisał Bruchmann Michael Teclerus „był dostojnym mężczyzną, obdarzonym wielkimi łaskami Bożymi, cieszący się wielkim autorytetem, zarówno wśród mieszczan, jak i szlachty”. Miał donośny głos, a jego kazania można było usłyszeć „daleko poza murami kościoła, …był też potężnym kaznodzieją, który trzymał serca ludzkie w swej mocy i mógł nimi kierować, jak chciał”. Jak zanotował Bruchamnn jego kazania poruszały ludzi, a każdy w mieście się go bał. Z czasem popadł „w słabość umysłu i oszalał”. Doszło do tego, że zakuto go w kajdany. Wówczas krzyczał, śpiewał lub głosił kazania. Później choroba ustępowała i dalej służył jako pastor. W kajdanach zakuwano go pięć razy w Sulechowie i raz w Rackow (pol. Raków k. Świebodzina). Po ostatnim „paroksyzmie” przy jego domu zbudowano dla niego rodzaj celi na przedmieściu świebodzińskim. Kiedy był więziony na pastora powołano diakona Casparusa Irmischa. Mieszczaństwo było z tego faktu bardzo niezadowolone. Chciano powrotu Teclerusa i prawie nie doszło do buntu. Bruchmann wspomina, że do „powstania” nie doszło, gdyż dzieci Irmischa miały poważny wypadek. Również rada miejska bardzo poważała Teclerusa. Na dalszą posługę otrzymał on zgodę i „żył jeszcze kilka lat w swoim domu” do 1621 r. [1, s. 34 – 37; 2, s. 690]
Szóstym pastorem był Caspar Irmisch lub Irmissus, urodzony w Krośnie Odrzańskim. Przez 25 lat był rektorem szkoły miejskiej w Sulechowie. W 1612 r. skierowano go do Walmersdorff (pol. Wolimierzyce), gdzie w 1613 r. był diakonem. W 1622 r. został pastorem w Sulechowie. Niestety ławki podczas nabożeństw świeciły pustkami. „Nadszedł czas zdziczenia”. W niedziele, po wieczornych nabożeństwach, odbywały się bezwstydne pijaństwa i rozpusta. Nikt nie wstydził się grzeszyć, pijalnie piwa były przepełnione a pomiędzy kazaniami odbywały się tańce i hulanki. W okresie wojny trzydziestoletniej, z rozkazu pułkownika hrabiego Karla Lorenza von Portia zwanego „Porcusa” , do miasta przybył jego La Bara z odziałem żołnierzy. Obchodzili się z ludźmi okrutnie i nieobyczajnie. Wielu uciekło do Polski. Rozpoczęły się kontrybucje, plądrowania, rabunki miasta i jego olbrzymi pożar w 1633 r. W okresie tym, w wyniku zadanych ran, 20 wrześnie 1631 r. zmarł Caspar Irmisch. [1, s. 38 – 39; 2, s. 690]
Siódmym pastorem i inspektorem został Georgius Hartman. Urodził się w Lüben w Lauβnitz (?). Jego ojciec, Philippus Hartman, był kantorem i pracownikiem szkolnym. Urząd pastora objął w 1633 r. Miał cztery żony. Pierwszą, Catharinę Drimel, córkę pastora, poślubił 28 lutego 1637 r. w Klempzig (pol. Klępsk k. Sulechowa). Miał z nią dwie córki Dorotheę i Elisabeth oraz syna Philippa. Zmarła 2 stycznia 1645 r. Drugą żonę, Rosinę Seiler córkę handlarza, poślubił 25 maja 1648 r. w Meseritz (pol. Międzyrzecz). Zmarła tego samego roku w wieku 18 lat. Trzecią żonę, Eleonorę Freudenhammer córkę lekarza, 11 stycznia 1651 r. w Lissau w Polsce. Zmarła 27 marca 1652 r. w wyniku gorączki po porodzie trwającym trzy dni. Czwartą żonę, Rosinę Gemme córkę radnego z Sulechowa, mając 51 lat, poślubił 10 listopada 1661 r. Miał z nią syna Johannesa i córkę Rosinę. G. Hartman zmarł 22 marca 1662 r. w niedzielę Exaudi. [1, s. 39 – 40; 2, s. 690]
Ósmym pastorem był Adam Becker. Pochodził w Frankfurtu nad Odrą. Urząd sprawował w latach 1622 – 1670. [1, s. 40; 2, s. 690]
Opracowano na podstawie:
[1] - M. Georgio Bruchmanna, Annales oder Geschichtbuch und Chronik der Stadt Züllich, Küstrin 1665 r.,
[2] - Siegismund Justus Ehrhardts, Presbyterologie des Evangelischen Schleisiens, Teil Zweiten, Legniz 1782,
[3] - Bronisch Gerhard i Mischke Kurt, Die Stadtpfarrkirsche in Züllichau, Züllichau 1932,
[4] - Zbiory Izba Regionalna w Sulechowie, miedzioryt, pochodzi ze starego sulechowskiego śpiewnika, własność STH.
