Nazwa miasta Sulechowa jest prawdopodobnie pochodzenia słowiańskiego. Na przestrzeni wieków zapisywano ją w rożny sposób, choć jej „trzon" w zasadzie był ten sam. Najstarszy z zachowanych zapisów znajduje się we wcześniej wspomnianych kodeksach Brandenburgii i Śląska - brzmiał on Tczülchov (1319 r.). W innych dokumentach lub mapach możemy znaleźć i takie zapisy nazw: Zulchow (1320), Zulchów (1329), Czolchaw (1397), Czulchow (1409), Czolcha (XIV w.), Tzulchaw (1414), Czulch (1501), Zulch (1532), Cylichowa (1843), Züllichau (do 1945), Cylichów (1945-48), Sulechów (1959). [1, s. 99]
Ryc. 1 Fragment mapy Śląska z Sulechowem (Zulch) z roku 1544. Zamieszczona w Kosmografii Sebastiana Münstera (1488-1552).
Zbiory biblioteki Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Sulechowski superintendent A. Splittgerber wywodził nazwę miasta od słowa cielechowo, które uważał za równoznaczne z pastwiskiem dla bydła (cielaków). Uważał również, że nazwie miasta odpowiadało jego położenie, gdyż wokół Sulechowa znajdowały się duże obszary porośnięte łąkami. Przytacza on wymienione przez kronikarza dr. Edwarda Ludwika Wedekinda dwa dokumenty. Pierwszy z 1395 r., gdzie niejaki „Nitsche von Unruh, wójt Sulechowa, przekazuje miastu pastwisko dla bydła za roczną opłatą równą kopie guldenów". Drugi dokument pochodzi z 1471 r. i jest „decyzją księcia Henryka XI odnośnie pastwiska dla bydła pomiędzy sulechowianami i mieszkańcami wsi Krężoły (niem. Crummendorf)" [2, s. 5].
Ryc. 2 Fragment mapy Śląska z 1561 r. Śląska Martina Helwiga., którą opublikowano w Theatrum Orbis Terrarum...
Zbiory biblioteki Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Z kolei M. Georgio Bruchmann w rozdziale drugim swojej kroniki odnotował, że na temat nazwy miasta (Züllich lub Züllichow) rozmawiał z syndykiem miejskim Andreasem Blimingiem, który wywodził nazwę od narzędzia murarskiego. Również i on nie podał żadnych dokładniejszych wyjaśnień na taką interpretację nazwy Sulechowa [4, s. 1].
Ryc. 3 Fragment planu Sulechowa z ulicą Zamkową (nr 42. Schloβgasse) i zaznaczonym Królewskim Urzędem Celnym (nr. 11 Das koenigl. Zollamt - zanaczony strzałką). Heimatkalender z 1932 r.
Ryc 4. Pocztówka z początku XX w. z widokiem na ulicę Celną (Zoll Strasse - dzisiejsza ul. Łukasiewicza) z ok 1910 r.
Inny sulechowski kronikarz, Johann Christoph Wilcken, zapisał, że miejscowość jest bardzo stara i należała z całym księstwem krośnieńskim do Królestwa Polskiego. Wtedy znana była pod polską nazwą Züllichova. Według niego za taką wersją przemawia również fakt, że polski język nadal był w użyciu w wielu miejscowościach, gdzie działali polscy kaznodzieje. Wtedy to Polska i Śląsk należały do jednego władcy. Nie wyklucza również, że liczne pastwiska wokół mogły być podstawą nadania nazwy, stąd Celichova. Jednakże J. C. Wilcken zaznaczył, że inni wywodzą nazwę od słowa Celiconis, oznaczającego stary ród pochodzenia słowiańskiego. Z niego to mógł wywodzić się rod Zelechovskich, któremu przypisał założenie miasta. Aby jeszcze bardziej skomplikować swój wywód, napisał także, że nazwa miasta Züllich mogła powstać od słowa Zoll, tzn. cło. Być może w okolicy istniejącego przejścia na Odrze, znajdującego się prawdopodobnie koło dzisiejszych Cigacic, wybudowano dom celny, od którego wzięła się nazwa miasta [5, s. 2-3]. Prawo do dochodu z pobieranego cła i promu rzecznego w Cigacicach posiadał urząd na zamku w Sulechowie (niem. Burgamt) [6 ,s.57]. Warto tutaj zaznaczyć, że na starym planie Sulechowa z 1722 r. autorstwa Kammetera, inspektora budowlanego, możemy odnaleźć ulicę Zamkową (Schloβgasse - dzisiejsza ul. Łukasiewicza, później Zoll Strasse - ul. Celna) z Domem Celnym nieopodal sulechowskiego zamku [7, s. 47]. Ta ostatnia interpretacja, choć wzbudza sprzeciw wielu historyków, może być najbardziej prawdopodobna. Należy pamiętać, że z chwilą zakładania wielu miast w Polsce i na Śląsku adoptowano słownictwo związane z organizacją miejską. Nowi osadnicy sprowadzali swoje nowe urzędy administracyjne, czy nawet obyczaje. Jak zauważył m. in. historyk literatury i kultury niemieckiej Marek Zybura, to im zawdzięczamy w języku polskim słownictwo miejskie (burmistrz, gmina, sołtys, wójt), budowlane (ratusz, rynek, plac, cegła, kielnia, blanki), sądowe (glejt, ortyl), handlowe (jarmark, łaszt, cło), rzemieślnicze (cech, kuśnierz, bednarz, ceglarz), górnicze (gwarek, berkmajster), czy codzienne (alkierz, wykusz, celbrat (niem. Zahlbret), taniec) [8, s. 39].
