Wpisz szukany wyraz lub frazę w celu odnalezienia artykułu na naszej stronie.


Paweł Józef Małachowski - generał Fryderyka, uczestnik bitwy pod Kijami. cz. III c.d.
(Biuletyn Informacyjny Miasta i Gminy Sulechów, luty 2014, nr 127, s. 12)

Udział regimentu Małachowskiego w bitwie pod Kijami (Pałckiem).


Oddziały gen Wobersnow na wzniesieniach opodal Dębowego Młyna. Źródło: Der Siebenjährige Krieg 1756 – 1763. Heransgegeben vom Groβen Generalstabe Kriegsgeschichtung Abteilung II. Bd. 10: Kunersdorf., Berlin 1912.

Ponowną próbę przebicia się przez most w Niekarzynie dokonano popołudniu. Gen. Wobersnow przybył ze swoimi oddziałami na zbocza od południowo – wschodniej strony Dębowego Młyna (Eichmühle – godz. 16.30) i spostrzegł wówczas, że lewe skrzydło wrogiej armii rozciąga się daleko na północ, a jego artyleria nie sięgnie Rosjan, dlatego skręcił w stronę Wielkiego Młyna (Großmühle) w Kijach, gdzie przybył około godz. 17.30.[1] W czasie tych wydarzeń Małachowski próbował podejść przez Niekarzyn na lewe skrzydło rosyjskich wojsk. Rosyjski generał – major Totleben rozpoznał manewr 7-go regimentu huzarów i rozkazał podpalić wieś Niekarzyn, zanim Małachowski osiągnął most. Przebicie się przez płonącą wieś stało się niemożliwe, dlatego też Małachowski ograniczył działanie do obserwacji wroga i osłaniał przemarsz ciężkich oddziałów i taborów pruskich.[2] W tym czasie Chef gen. – por. Wedell i gen. – por. Johann Dietrich von Hülsen prowadzili działania bojowe na północny - zachód od wzniesienia Kowala (niem. Schmeide Berg - kuźnia, kowal). Oddziały gen. Wobersnowa około 18.00 podjęły w tej okolicy walkę wspierając bataliony generałów Hansa Wilhelma von Kanitz, Heinricha von Manteuffela i J. H. von Hülsena. Wraz z oddziałami grenadierów przybyły: piekarnia, tabory z żywnością i amunicją oraz ekwipunkiem, a także artyleria.[3] Podczas tych działań padł na ziemię śmiertelnie raniony w prawy bok, od kawałka kartacza wystrzelonego z rosyjskiej baterii, gen. Wobersnow. Jego oddziały poczęły się wycofywać. W tym czasie pruska kawaleria, a zapewne i eskadrony gen. Małachowskiego zabezpieczały odwrót pozostałych oddziałów przemieszczających się przez most obok Wielkiego Młyna (Gross Mühle) w Kijach.[4] Armia Wedella wycofywała się w pobliże lasu przy wzniesieniu Szabliska (Schablizken Berg) i stanęła frontem do wsi Pałck. Pod osłoną kawalerii dotarła tutaj także artyleria i tabory z ekwipunkiem.[5]

Na rozkaz hrabiego Sałtykowa około godz. 19.00 na wzgórzu Kowala (Schmeide Berg) odbyła się dziękczynna msza. Potem na znak zwycięstwa rosyjski naczelny dowódca wydał rozkaz wystrzału z dział na wiwat, który to wystrzał wykonał batalion I dywizji. Następnie późnym wieczorem Rosjanie rozpoczęli wycofywać się do swojego obozu w Pałcku.[6] Bitwa zakończyła się o godz. 21.00.




Odwrót armii gen. Wedella w kierunku Cigacic. Źródło: Die Schlacht der Preuβen und ihrer Verbündeten von 1741 bis 1813, F.R. von Rothenburg, Berlin 1848. Mapa 18.


Następnego dnia (24 lipca tr.) gen. Wedell przemieścił swoją armię na południe od Mozowa i północy od Cigacic, gdzie opodal rzeki Odry rozbito obóz. Późnym wieczorem Chef wydał rozkaz, aby pontony i tabory z ekwipunkiem odmaszerowały do Cigacic, gdzie rozpoczęto budowę mostu. Około godz. 9.00 do wsi dotarła artyleria, która wraz z taborami i piechotą rozpoczęła przeprawę na południowy brzeg Odry. Natomiast kawaleria, ze względu na niski stan wody w rzece, przeprawiała się przez pobliski bród. Jak relacjonował rosyjski dowódca Totleben, armia pruska w pośpiechu przekraczała „most wojenny” pozostawiając po drodze rannych i sprzęt. Jego kilkuset osobowy oddział lekkiej kawalerii atakował uciekających. W tych walkach zabezpieczała wycofujące się pruskie oddziały kawaleria. Kiedy o godzinie 15.00 wszystkie bataliony przekroczyły rzekę, armia pruska rozpoczęła dalszy odwrót w kierunku wsi Zawada, gdzie rozbiła obóz.[7].

Z 24 na 25 lipca tr. armia rosyjska pozostała pod Pałckiem opatrując rannych i naprawiając szkody w sprzęcie. Z pułków odkomenderowano oddziały, które zajęły się grzebaniem poległych żołnierzy obu armii.[8].

W bitwie pod Kijami pruska armia straciła 65 oficerów i 1400 żołnierz, 8 oficerów i 2257 żołnierzy dostało się do niewoli (w tym zaginęło lub zdezerterowało), a 168 oficerów i 2878 żołnierzy zostało rannych. Wśród wyższych dowódców ranni zostali gen. – mjr Manteuffel i gen. Geor Karl Gottlob von der Gablentz. Z rąk Kozaka lekką ranę odniósł sam gen. – por. Wedell. Jego armia straciła 2 chorągwie i 2 sztandary, które wpadły w ręce wroga. Stracono również 2 ciężkie działa i 1 działo dwufuntowe, których lawety bądź zaprzęgi zostały rozbite. W ręce Rosjan dostało się 28 wozów z amunicją. Na polu walki pozostawiono również 10 trzyfuntowych dział. Jak podają źródła straty pruskiej armii wyniosły 6776 oficerów i żołnierzy co stanowiło prawie 1/ 4 jej składu.[9]. Ranni i chorzy zostali w dniu 25 lipca wysłani do twierdzy w Głogowie.[10]


Marek Maćkowiak - STH



[1]Der Siebenjährige Krieg. 1756 – 1763. Bd. 10: Kunersdorf, Berlin 1912, s. 167 oraz Kay 23. Juli 1759 [w:] Die Schlachten Fridriche des Grossen, G. Dorn, J. Engelmann, Augsburg 1997, s. 119,
[2]Der Siebenjährige Krieg…, s. 168 oraz Kay 23. Juli 1759…, s. 119,
[3]Friedrich der Groβe. Eine Lebengeschichte von Johan David Erdmann Preuss, Bd. 2, Berlin 1833, s. 422 (raport gen. Wedella,
[4]Der Siebenjährige Krieg…, s. 169,
[5]Tamże, s. 170,
[6]Tamże, s. 170,
[7]Tamże, s. 171,
[8]Семилетняя война. Материалы о действиях русской армии и флота в 1756-1762 гг. Коробков Н. М. (ред.), Мocквa 1948, s. 463 (raport Sałtykowa),
[9]Der Siebenjährige Krieg…, s. 172,
[10]Friedrich der Groβe…, s. 423.


Powrót - Starcia | Powrót - Miejscowości - Kije