Rocznik historyczny Nowej Marchii podaje, że w latach 1718-1719, kiedy Łęgowo było własnością rodu von Sack, majątek składał się łącznie z 19 łanów (kopyt) rycerskich i około 22 łanów (kopyt) chłopskich. Trzech rolników (niem. Bauern) mieszkających we wsi miało po 2 ha ziemi. Byli nimi Georg Raue, Christoph Hemmerling, Michael Hauck. Ponadto mieszkało tam 12 zagrodników (niem. Gärtner): Hans Zollmann, Christoph Hoffmann, Hans Decker, Christoph Raue, Christoph Zollmann, Christoph Raue, Hans Raue, Christoph Leder, Hans Mischling, Martin Schubert, Michel Wilkitsch oraz kowal Christoph Lübeck. We wsi funkcjonował młyn i nowa karczma, w której rocznie sprzedawano 30-40 Tonne piwa (wówczas 1 Tonne zawierała 1,43 hektolitry płynu), co dawało od 42,9 do 57,2 hektolitra piwa. Na początku XVIII w. roczny plon z „kopyta” chłopskiego wynosił m.in.: 0,5 szefla gryki, 6 garnców (niem. Metze, 1 szefel = 16 garnców) lnu i konopi, 0,5 garnca prosa (objętość: 1 szefel = 9 garnców = 36 kwart chełmińskich = 64,08 litrów według wzorców do 1714 roku) [1, s. 73-74].
Il. 1 - Mapa okręgu sulechowskiego z 1781 r. wykonana przez G. O. Schultzego
We wspomnianym roczniku zaznaczono, że pastwiska i hodowla zwierząt gospodarskich nie były „nadzwyczajne”. Inwentarz żywy (jaki utrzymywano na 2 ha chłopskich) to: 2 konie, 2 woły, 4 sztuki bydła, 2 owce, 4 świnie, 3 gęsi. Na opał wykorzystywano drewno z krzewów (z odkrzewianych chaszczy), jednak nie zaspokajało ono potrzeb opałowych. Mieszkańcy Łęgowa zajmowali się też uprawą winorośli, chmielu, nawet przędzeniem wełny. O dziwo w ówczesnym Łęgowie mieszka sołtys bez ziemi. Ponadto w roczniku odnotowano, że grunt rolny jest bardzo słaby. Chłopi mogli wyhodować tylko tyle bydła, ile potrzebowali na mleko. Nie było łąk, pastwisk i lasu, a siano i drewno kupowali, ponosząc duże koszty. Mieszkańcy wsi odżywiali się „marnie” i płacili duże podatki od ziemi właścicielowi wsi. Wszystkie te czynniki sprawiały, że chłopi żyli ubogo, często w zaniedbanych domach. Na koniec autor informacji zamieszczonej w roczniku napisał - „Skoro w sąsiedniej Polsce jest obfitość i przesyt wszystkiego, co niezbędne, trudności z nowym osadnictwem są oczywiste” [1, s. 74].
Z opracowania statystycznego Marchii Brandenburskiej z 1809 r. wynika, że ówczesna wieś i majątek Łęgowo (niem. Heinersdorf) były własnością kapitana von Unruha. We wsi znajdowało się 49 tzw. ognisk domowych, w których mieszkało 255 osób, a wśród nich było trzech wolnych chłopów (niem. Ganz-Bauern), osiemnastu wolnych zagrodników (niem. Ganz-Kossäten), sześciu zagrodników-chałupników (niem. Büdner), trzynastu komorników (niem. Einlieger). We wsi była kuźnia i funkcjonował młyn, zaś jeden leśniczy dozorował 1338 mórg lasów [2, s. 331].
Il. 2 - Gospoda Krügera i punkt pocztowy w Łęgowie (zbiory Muzeum Regionalnego w Świebodzinie)
Kilkanaście lat później w przeglądzie rejencji frankfurckiej z 1844 r. podano, że Łęgowo (niem. Lang-Heinersdorf) jest wsią z folwarkiem i wiatrakiem. We wsi jest 46 budynków mieszkalnych, a według spisu z 1840 r. mieszkało w niej 276 osób. Wieś i folwark (być może chodziło o folwark Runenthal) są tzw. majątkiem rycerskim (ziemskim) w posiadaniu majora von Unruha z Berlina. Ludność chłopska podlega tzw. sądowi dominialnemu (patrymonialnemu). Wierni przynależeli do kościoła i kościelnego inspektoratu w Sulechowie. Mężczyźni podlegali pod tzw. Landwehrę (obronę kraju) 12 pułku i 1 Batalionu Grenadierów im. księcia Prus Karola stacjonującego we Frankfurcie nad Odrą. Najbliższym urzędem pocztowym dla tej miejscowości był urząd pocztowy w Sulechowie [3, s. 242].
Il. 3 - Rzeźnia w Łęgowie własności Ottona Siewerta (zbiory Muzeum Regionalne w Świebodzinie)
W innym opracowaniu topograficzno-statystycznym z 1867 r. dotyczącym okręgu rejencji frankfurckiej, można odnaleźć szczegóły związane z folwarkiem Runenthal. Łęgowo (niem. Lang-Heinersdorf) wymienia się jako wieś z folwarkiem, winnicą, owczarnią i wiatrakiem. We wsi jest 45 budynków mieszkalnych, w których według spisu z 1864 r. mieszkały 324 osoby. Jest ona majątkiem nadal określanym jako rycerski, którego właścicielem jest owdowiała pułkownikowa, baronowa von Unruhe-Bomst. Jurysdykcyjnie mieszkańcy podlegali pod sąd powiatowy, a policyjnie pod dominialny. Militarnie mężczyźni podlegali pod 12 Pułk Grenadierów im. księcia Prus Karola (2 Brandenburski) i 1. batalion tego pułku [4, s. 289].
Pod koniec XIX w. w księdze własności ziemskiej Rzeszy Niemieckiej dla prowincji brandenburskiej z 1879 r. odnotowano, że właścicielem Łęgowa (niem. Lang-Heinersdorf) był Hans Wilhelm von Unruh-Bomst. Całkowita wielkość dóbr łęgowskich wynosiła 997,8 ha na areał składały się pola uprawne (506,9 ha), łąki (20,3 ha), pastwiska (8 ha), lasy (458,2 ha) oraz zbiorniki wodne (4,4 ha). Roczny podatek od gruntów wynosił 5 979,10 marek. Właściciel majątku mieszkał w Wolsztynie, wchodzącym w skład ówczesnego powiatu babimojskiego, obwodu rejencji poznańskiej [5, s. 220-221].
Il. 3 – Herby Conrada i Barbary von Unruhów w kościele w Klępsku (foto. Marek Maćkowiak)
W księdze adresowej powiatu sulechowsko-świebodzińskiego z 1912 r. podano, że w Łęgowie (niem. Langheinersdorf) w 1905 r. mieszkało 386 osób, w tym 359 ewangelików i 27 katolików. Pięć lat później (1910 r.) liczba mieszkańców wynosiła już 391 osób, w tym 353 ewangelików i 38 katolików. Naczelnikiem (niem. Amtsvorsteher) administracyjnym wsi był rotmistrz von Sydow, właściciel Kalska. Wójtem gminy był Schmidt, pastorem Paul Hoffmann, nauczycielem Hermann Apitz, a inspektorem dóbr Ernst Dinse. Własne gospodarstwa rolne posiadali: Hermann Finke, Gustaw Hisnitz i Heinrich Mattner. Wolnymi zagrodnikami, którzy posiadali swoje gospodarstwo, byli: Wilhelm Adam, Urban Dihr, Hans Elsner, Luise Hecker, Wilhelmine Kirsch, Urban Rau, Wilhelm Reschke, Luise Rüster, Ernst Schmidt, Urban Semmler, Wilhelm Strempel, Hans Zöllner. Karczmę we wsi prowadziła wdowa Auguste Krüger, a sklep kolonialny Ferdinand Schneider i Georg Schulz. Ponadto piekarnie obsługiwał mistrz piekarnictwa Hermann Kadach, rzeźnikami byli Paul Adam i Otto Siewert, kowalem był Wilhelm Schmidt, a kołodziejem Ernst Weimann. W Łęgowie działała ochotnicza straż pożarna, której naczelnikiem był Nickel Krüger. Funkcjonował związek kombatantów z przewodniczącym Urbanem Strauchmennem oraz społeczna kasa oszczędnościowo-pożyczkowa, której przewodniczył Paul Hoffmann [6, s. 205].
Opracowano na podstawie:
[1] - Die Neumark: Jahrbuch des Vereins für Geschichte der Neumark: Neue Folge des „Schriften". Schwartz Paul: Die Klassifikation von 1718/19: ein Beitrag zur Familien- u. Wirtschaftsgeschichte d. neumärkischen Landgemeinden, 1928 Heft 5 T.3,
[2] - Friedrich Wilhelm August Bratring, Statistisch-topographische Beschreibung der gesammten Mark Brandenburg: Bd., die Neumark Brandenburg enthaltend Band 3 von Statistisch-topographische Beschreibung der gesammten Mark Brandenburg: für Statistiker, Geschäftsmänner, besonders für Kameralisten, Berlin 1809,
[3] - Topographisch-statistische Uebersicht des Regierungsbezirks Frankfurt a. d. O., Frankfurt a. d. O. 1844,
[4] - Topographisch-statistische Handbuch des Regirungs-Bezirks Frankfurt a. O., Frankfurt a. O. 1867,
[5] - E. Ellerholz, H. Lodemann, H. von Wedell, General Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer im Deutschen Reiche. I. Das Königreich Preussen, I. Lieferung, Die Provinz Brandenburg, Berlin 1879,
[6] - Adreβbuch für die Städte Schwiebus und Liebenau mit Berückschitigung der Stadt Züllichau und der Dörfer im kreise Züllichau–Schwiebus, Schwiebus: Reiche 1912.
