Wpisz szukany wyraz lub frazę w celu odnalezienia artykułu na naszej stronie.


Prezentacja sołectw : Łęgowo - rys historyczny.
(Biuletyn Informacyjny Miasta i Gminy Sulechów, marzec 2011, nr 98, s. 4-5)

Historia

Dokładna data założenia wsi nie jest znana, natomiast pierwsze wzmianki o Łęgowie pochodzą z 1399 roku. Jednym z takich zapisów jest wzmianka o kościele parafialnym w Łęgowie należącym wówczas do biskupstwa poznańskiego. Tekst ten świadczyć może, że wieś jest dużo starsza i rozwijała się dość prężnie. Pierwotnie Łęgowo lokowano jako osadę, z wszelkim prawdopodobieństwem na prawie polskim. Z pierwszą falą osadnictwa napływali do Łęgowa ludzie z Księstwa Głogowskiego. Ta fala osadnicza trwała dwa wieki, od połowy XIII do połowy XV wieku, kiedy wieś została przekształcona wg prawa niemieckiego. Stąd też ma ona plan typowej ulicówki. Miejscowość nazwano Langheinersdorf, co znaczy długa wieś.


Kościół w Łęgowie - stan współczesny.


Z dokumentów Państwowej Służby Ochrony Zabytków wynika, że Łęgowo w XVII i pierwszej połowie XVIII wieku należało do znanego na środkowym Nadodrzu rodu von Knobelsdorf - właścicieli szeregu pobliskich majątków, m.in. w Bukowie, Mozowie i Okuninie, a od połowy XVIII wieku do wieku XIX do Schekendorfów. Prawdopodobnie to właśnie oni wybudowali pierwszy pałac i budynki gospodarcze, które na początku XIX wieku przejęła bądź kupiła rodzina von Unruh. Do ich majątku należały także nieistniejące już dzisiaj dwa mniejsze folwarki - Wądół (niem. Blumenthal, Runenthal) oraz Wygon (niem. Neu-Vorwerk). Ród ten wywodzi się z Bawarii. Ta gałąź rodu zaś zapewne wywodziła się z kargowskich Unruhów. Najprawdopodobniej są to potomkowie po Janie Unruhu, który jak głosi wzmianka z l3l3 roku zamieszkiwał w Księstwie Głogowskim. Ród ten miał swoje posiadłości również w Wielkopolsce. To właśnie herb Unruhów widnieje na pałacu w Łęgowie. Pałac w Łęgowie powstał najprawdopodobniej z inicjatywy Hansa Wilhelma zu Unruhe-Bomst, z którym majątek jest łączony do około roku 1885. Jednakże należy pamiętać, że wówczas jako właścicieli tego majątku wspomina się również ród von Sydow, władający pobliskim Kalskiem. Zapisy historyczne podają, iż w 1885 roku Hans Wilhelm zu Unruh-Bomst był właścicielem ponad 1000 ha ziemi (511 ha pól i 459 ha lasów).

Rodzina Unruhów z Łęgowa miała prawo bicia monety. Stosowana ona była jeszcze niedawno, między I a II Wojną Światową. Prawdopodobnie monety te były wprowadzone w latach kryzysowych jako forma bonu towarowego. Zapewne pracownicy zatrudnieni u dziedzica otrzymywali w tej walucie zapłatę. Moneta bita jest jednostronnie z napisem otokowym „Dominium Lang Heinersdorf”. Przy obrzeżu ma otok perłowy oraz takiż sam otok oddzielający napis od pola z nominałem. Odnalezione monety miały nominały: „1”, „10” i „50”. Być może bito również inne nominały. W Łęgowie odnaleziono również inne monety, tzw. „Wert Marke”. Są to bony towarowe bite z jednej strony. Tak samo na brzegu jest otok perłowy, a dalej napis „Wert Marke” oraz abstrakcyjne elementy zdobnicze. Wyróżnić możemy tu dwa rodzaje tych monet. Jedne mają w środku litery „vS” i nominał „10”, a drugie mają tylko inicjał „vS”. Najprawdopodobniej inicjał ten to skrót od nazwiska von Sydow, rodziny, której majątkiem był pobliski Kalsk. Jest bardzo prawdopodobnym, że była ona spokrewniona z rodziną von Unruh z Łęgowa. Dlatego też monety von Sydowów mogły być używane zarówno w posiadłościach w Kalsku jak i w Łęgowie. Nie jest wykluczone, że majątek w Łęgowie tuż przed drugą wojną światową przejął ród von Sydowów. Na pewno wiadomym jest, że ród ten miał coś wspólnego z Łęgowem gdyż potomek tego rodu Berndt von Sydow odwiedzając Kalsk odwiedził również pozostałego w Łęgowie Niemca nazwiskiem Fliegner.


Tłumaczenie z materiałów niemieckich.


Łęgowo Prowincja Brandenburgia - okręg regencyjny Frankfurt - powiat Sulechowsko – Świebodziński. Lenno rycerskie. Łęgowo należało już od najdawniejszych czasów do rodziny von Unruh, która obsiadła je w lennie. W jakim czasie to nastąpiło nie zostało ustalone, jedynie jak wynika z archiwum w roku 1346 Hans Lenshold von Unruhe przybył do Łęgowa jako sędzia polubowny (ugodowy) aby w sporze przeciw państwu von Sack wystąpić.

Jednakże księstwo Sulechów w następstwie spadkowego zbratania się między księciem Joachimem von Brandenburg i Księciem Friedrichem von Liegnitz do Brandenburgii przeszły i w związku z tym ocenia się, że ówczesny posiadacz Łęgowa Hans Kurt von Unruh jako dawny poddany bardziej przychylał się do władz Legnicy (Liegnitz) przez co został oskarżony o zdradę i pomimo nieudowodnienia mu winy utracił oba lenna - Łęgowo i Gleissen (Glisno). To pierwsze przypadło (1538) gubernatorowi Adolphowi von Sack i pozostało w rękach jego rodziny ponad 200 lat.

Około końca XVII wieku prawa do dóbr rodzinnych wskutek tego, że w roku 1780 męska linia rodu von Sack wygasła, oraz związku małżeńskiego córki Sack z synem Unruh ponownie znalazły się w posiadaniu rodziny Unruh. Początkowo właścicielem został Hans Kasper von Unruh, a po jego śmierci synowie pierwszej żony Ditrich i Rudolph. Ten ostatni, któremu brat po śmierci i córka prawa do dóbr pozostawili nie mógł się wobec urzędów jako właściciel legitymować i dobra jedynie jako zastaw przejął. I tak wkrótce po objęciu praw po rodzinie Sack do spadku, z uwagi na podeszły wiek nie był w stanie toczyć walki o swoje prawa. Dopiero jego syn Hans August von Unruh walkę przeciwko urzędom drogą wielu pertraktacji, korespondencji z pomocą postępowań ugodowych i procesów sądowych, szczęśliwie do końca doprowadził i tak 10 marca 1838 roku tytuł własności wolny od jakichkolwiek klauzul został zasądzony.

Hans August zwany baronem von Unruhe - Bomst od 1847 roku w latach czterdziestych XIX wieku wybudował dwupiętrowy zamek wg planów tajemniczego wyższego doradcy budowlanego Matthiasa i po rozstaniu się w 1850 roku z armią w stopniu pułkownika, wraz z rodziną zasiedlił. Od tego czasu w ramach spuścizny po sobie nie tylko zajął się remontem dóbr, ale wybudował piękny zespół parkowy z urządzeniami otaczający pałac, który zdobi go do czasów współczesnych. 26 kwietnia 1863 umiera i dobra Łęgowskie przeszły w posiadanie wdowy po nim i sześciorga dzieci, w których to rękach do dzisiaj się znajdują.

W 1801 roku, w naszej miejscowości zarejestrowano 3 gospodarstwa chłopskie. Było wówczas 18 zagrodników, 6 chałupników i 13 komorników. Wieś miała kowala i młynarza. Razem naliczono 49 chat, w których mieszkało wtedy łącznie 255 mieszkańców. Ludność niemiecka żyła tutaj do 1945 roku. Po II Wojnie Światowej wieś została zasiedlona w większości przez ludność z Berezy Kartuskiej.


Zabytki i ciekawostki.

Wieś może się poszczycić wieloma cennymi zabytkami. Jednym z nich jest unikatowy głaz polodowcowy, na którym runami Wikingów wyryte zostały inskrypcje. Innym bardzo cennym zabytkiem jest kaplica cmentarna i dawny grobowiec z dwoma tablicami epitafijnymi. Niedaleko zaś znajduje się kościół z 1930 roku, wybudowany na miejscu dawnego kościoła drewnianego. Jego bryła nawiązuje do stylu romańskiego. Pamiątką dawnych mieszkańcach Łęgowa jest pomnik (głaz) poświęcony pamięci mieszkańców tej wsi, którzy zginęli na polach bitewnych pierwszej wojny światowej. Wykuto tam 14 nazwisk mieszkańców Langheinersdorf.

Pochodzący z ostatniej ćwierci XIX wieku pałac w Łęgowie założony został w obrębie rozległego terenu dawnego folwarku, w północno-wschodniej części wsi. Przed pałacem rozpościera się park. Za budynkiem pałacu, wokół wielkiego dziedzińca, rozlokowano budynki gospodarcze. Po stronie zachodniej dziedzińca rozplanowano tzw. małe podwórze, a po stronie wschodniej parku ogrody i sad. Założenie graniczyło bezpośrednio z terenem kościelnym. Obecnie pałac jest nieużytkowany (w ruinie)), natomiast budynki folwarczne pełnią rolę mieszkalną i gospodarczą. Zespół dworski składa się z dwóch pałaców (wcześniejszego i późniejszego), a także parku, lamusa i zabudowy folwarcznej. Niestety nie zachowały się oficyna oraz oranżeria – jak wskazują źródła historyczne - zostały rozebrane aby można było odbudować ze zniszczeń wojennych Warszawę.


Dawny pałac w Łegowie - obecnie w ruinie.


Budynek pałacu wzniesiono na planie prostokąta w układzie trzytraktowym, ze znacznie wyróżniającym się na rzucie segmentem klatki schodowej od strony zachodniej oraz ryzalitami od strony elewacji północnej i południowej. Przez całość budynku, pośrodku założenia, wzdłuż dłuższej osi, przebiega korytarz. Zróżnicowaną gabarytowo bryłę pałacu, oprócz podstawowego trzonu, tworzą przyległe człony ryzalitów. Każdy z elementów przekryty został dachem dwuspadowym. Fasadzie nadano monumentalny wyraz. Wejście zaakcentowane zostało ryzalitem zwieńczonym w formie trójkąta i poprzedzonym gankiem. Analogicznie potraktowano elewację od strony parku, gdzie dodatkowo w zwieńczeniu tympanonu oraz w jego narożnikach umieszczono antefiksy, nawiązując tym samym do rozwiązań starożytnych. W ryzalicie tym umieszczono także ceramiczny kartusz herbowy. Pionowe akcenty elewacji północnej i południowej, uzyskane przez ryzality, zostały przeciwstawione silnym podziałom horyzontalnym w postaci gzymsów międzykondygnacyjnych. Wszystkie elewacje artykułowane są rytmem regularnie rozstawionych otworów okiennych, zamkniętych prosto bądź łukiem pełnym - jak to ma miejsce w przypadku wykusza elewacji południowej.

W zabudowie folwarcznej wyróżnić można stajnię końską z unikatowym murowanym gołębnikiem, na którym kiedyś był wbudowany zegar. Równie cenny jest zachowany w dobrym stanie szachulcowy lamus z około 1870 roku.

Po II wojnie światowej folwark w Łęgowie został rozparcelowany pomiędzy ludność napływającą na tutejsze ziemie ze Wschodu, ale większość gruntów przejęło PGR z Bukowa. W pałacu mieścił się Państwowy Ośrodek Szkolno-Wychowawczy. Obiekt poddawany był remontom bieżącym. W 1988 roku przeprowadzono ostatni duży remont adaptując strych na pomieszczenia mieszkalne. Wkrótce w obiekcie wybuchł pożar, po którym zachowały się tylko gołe mury. Stan taki istnieje do dziś.

Opracowując artykuł korzystałam z książki Małgorzaty Szymańskiej-Dereń pt.: „Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego”


Katarzyna Potocka
Sołtys Łęgowa

Powrót - Prasa | Powrót - Miejscowości w historii