Rys. 1 – Dobra szlacheckie w Kijach na fragmencie mapy z 1899 r.
(strona internetowa Zamki, pałace, dworki…, https://zamkilubuskie.pl/kijekay/ z dnia 6.12.2020)
Łochowo W Leksykonie szlachty monarchii pruskiej znajduje się informacja, że Łochowo w 1571 r. i 1719 r. było własnością rodziny von Kalckreuthów [1, s. 408]. Natomiast w Roczniku szlachty niemieckiej wymienia się Ernsta Rudolfa v. Kalckretha z Łochowa i Głogusza (ur. 4.03.1669 r. i zm. 28.05.1729 r.). Poślubił on 26 lipca 1703 r. Sabine Elisabeth von Loeben a. d. H. Glogsen (ur. 7.03.1679 r. – zm. 3.05.1730 r.). Innym z wymienionych przedstawicieli tego rodu jest Hans von Kalckreuth (zm. 12.09.1704 r.) właściciela części dóbr w Pomorsku, Łochowie, Mozowie i Górach. Był on żonaty z Anną Marią von Naumann (ur. 21.03.1658 r. – zm. w 1693 r.) [2, s. 145, 147].
Z kolei w Roczniku Towarzystwa Historycznego Nowej Marchii według tzw. klasyfikacji na lata 1718-1719 wymienionych zostało trzech przedstawicieli rodu Kalckreuthów oraz jednego z rodu Schlichtingów. Pierwszym jest Ernst Rudolf von Kalckreuth, emerytowany podporucznik mieszkający w Głoguszu. Ma on czterech niepełnoletnich synów: Christopha Balzera, Rudolfa Eberharda, Sebastiana Friedricha i Karla Sigmunda. Drugim jest Samuel von Kalckreuth, mający jednego syna, Adolfa Lorenza. Trzecim z wymienionych jest pułkownik von Kalckreuth. I wreszcie Wolfgang von Schlichting - jest chorążym w stanie spoczynku, mieszka w Łochowie i ma niepełnoletniego syna, Samuela Rudolfa [3, s. 79].
W 1728 r. Łochowo jest własnością rodziny von Bornstedtów [1, s. 89], a w 1803 r. von Lindenauów [4, s. 39]. Z kolei w Księdze landu Marchii Brandenburskiej i margrabstwa Dolnych Łużyc polowy XIX w. z 1856 r., że od 1828 r. właścicielem majątku jest Heinrich Hermann Foerster [5, s. 759].
Rys. 2 – Osada rolników w Łochowie pocz. XX w. (zbiory Dariusza Wójcika)
Rocznik Towarzystwa Historycznego dla „klasyfikacji” na lata 1718-1719 podaje, że w majątku Łochowo mieszkało czterech rolników mających po 1,5 łana: Hans Hepner, Christian Kluge, Friedrich Quaschnig, Hans Quaschnig. Ponadto było pięciu zagrodników: Christian Klembcke, Jürgen Peche, Hans Hering, wdowa po Hansie Donacie [Donat], Heinrich Sieber. Z kolei 1,5 łana było nieużytkiem i należało do pułkownika von Kalckreutha. Tak podzielony teren uprawny w Łochowie na trzy łany rycerskie jest „czysty”, ale i po części piaszczysty. Na użytku wielkości 1,5 łana chłopskiego wysiewano wtedy żyto, jęczmień, owies, groch, grykę, proso (1 garniec), len (4 garnce), konopie (2 garnce) i zbierano 3-4 fury siana. Na tymże 1,5 łanie chłopskim hodowano 2 konie, 2 woły, 6 krów, 3 świnie i 3 gęsi. Jak odnotowano „niektórzy zarabiają uprawą chmielu i rzepy”. W tamtejszej gospodzie „mieści się nie więcej niż 20 beczek sulechowskiego piwa” [3, s. 79].
Rys. 3 – Zajazd Wilhelma Päch’sa w pocz. XX w. (zbiory Dariusza Wójcika)
W Topograficzno-statystycznym przeglądzie okręgu administracyjnego Frankfurtu nad Odrą z 1844 r. podano, że we wsi znajdowały się 22 budynki mieszkalne, w których mieszkało 148 osób (według spisu z 1840 r.), a wieś należała do ewangelickiej parafii w Kijach [6, s. 244].
Rys. 4 –Droga z Łochowa do Sulechowa, pocz. XX w. (zbiory Dariusza Wójcika)
W 1853 r. Łochowo nazywa się małym folwarkiem, gdzie całkowity areał majątku wynosi 2372,133 morgi, w tym pola zajmowały 1521,168 morgi, łąki 140,97 morgi, a lasy 592,116 morgi. We wsi działa tzw. mały młyn i gorzelnia [5, s. 759; 7, s. 221; 8].
Arthur Splittgerber, jak i Gustav Zerndt w swoich opracowaniach historycznych z 1926 r. i 1927 r. odnotowali, że Łochowo zamieszkiwało 215 mieszkańców. Nadal funkcjonował „mały młyn” (niem. Kleinmühl), a posiadłość zajmowała powierzchnię około 600 hektarów. Wówczas właścicielką majątku była pani von Leckow [9, s. 106].
W czasie wojny 30-letniej dorobek chłopów został spalony, a z marnego, piaszczystego gruntu nie mogli się wyżywić, więc ziemia leżała odłogiem [2, s.79]. W opracowaniu krajoznawczym Gustava Zerndta znalazł się zapis, że Łochowo było środkowym miejscem pruskich pozycji podczas bitwy pod Kijami 23 lipca 1759 r. „Jeszcze dzisiaj można tam odnaleźć kule różnego rodzaju, podobnie jak i broń”. Podał także informację, że koło Łochowa pochowano wielu z 8. tysięcy poległych pruskich żołnierzy [9, s. 41, 5, s. 763].
Rys. 5 – Dwór w Łochowie na pocz. XX w. (zbiory Dariusza Wójcika)
Z wymienionych już wcześniej właścicieli majątków ciekawą postacią jest Samuel von Schlichting, który 3 grudnia 1682 r. urodził się właśnie w Łochowie. Był on pruskim generałem porucznikiem (niem. General=Lieutenant, odpowiednik polskiego generała broni). Jako czternastolatek wstąpił w 1697 r. na służbę do słynnego wówczas pułku piechoty księcia Leopolda von Anhalt-Dessau (nr 3). 13 sierpnia 1704 r. został ciężko ranny w bitwie pod Hochstädt i spodziewano się, że umrze. Jego rekonwalescencja trwała prawie sześć miesięcy, kiedy w 1705 r. przypomniał sobie o nim późniejszy następca tronu król Fryderyk Wilhelm I, który chwalił go w liście skierowanym do księcia Leopolda von Dessau. Następstwem tego było otrzymanie 11 kwietnia 1705 r. własnej kompani w regimencie nr 12 margrabiego Philippa, w którym uczestniczył w wyprawach wojennych we Włoszech. W dniach od 18 października do 24 grudnia 1715 r. podczas oblężenia Straslundu S. Schlichting został kapitanem w pułku Dönhoffa. W styczniu 1720 r. był już majorem w pułku nr 21 Dönhoffa, gdzie w 1725 r. awansował do popdpułkownika, a w 1738 r. awansował do stopnia pułkownika. Z kolei 29 kwietnia 1743 r. do stopnia generała majora (niem. General=Major, odpowiednik polskiego generała dywizji), zostając dowódcą (szefem – niem. Chef) regimentu piechoty Persoda nr 33. Jednak już w listopadzie tr. musiał oddać pułk pod dowództwo Asmusa Ehrenreicha von Bredowa, w zamian otrzymując dowództwo nad pułkiem nr 2. W II wojnie śląskiej (1744-1745) walczył w bitwach pod Hohenfriedbergiem (pod dziś pol. Dobromierzem, 4.06.1745 r.) i pod Soor (dziś Hajnice w dzisiejszych Czechach, 30.09.1745 r.). W 1747 r. awansował do stopnia generała brygady (niem. General=Lieutnant). 12 czerwca 1750 r. z powodu choroby i podeszłego wieku otrzymał zwolnienie ze służby wojskowej i przeszedł na emeryturę z wysoka pensją 1000 talarów. Mieszkał w Rastenburgu (pol. Kętrzynie), gdzie zmarł 19 kwietnia 1751 r. Miał jedną córkę Johannę „Jeanette” von Schlichting, która poślubiła majora i późniejszego poborcę podatkowego, Friedricha Georga von Rabenau. Ich córka Amalia von Rabenau (1790-1866) w kwietniu 1814 r. poślubiła barona Juliusa von Dyhrna i była znaną niemiecką multimilionerką oraz filantropką [10, s. 425].
Rys. 6 - Od lewej herby rodów: Schlichtingów (Sibm.I.64), Bornstedtów, Lindenauów (Sibm.I.159)
W Leksykonie szlachty monarchii pruskiej możemy odnaleźć informację, że przedstawiciele rodu Schlichting w 1688 r. i 1731 r. posiadali dobra szlacheckie w Łochowie. Herbem rodowym przedstawiał trzy jelenie poroża na srebrnym tle. Dwa ułożone w kształcie poroża, a trzecie nad nimi ułożone poziomo. Dowiadujemy się również, że przedstawiciel tej rodziny Samuel von Schlichting 24 grudnia 1694 został włączony do stanu wolnej szlachty czeskiej [4, s. 374, 375]. Inny wspomniany właściciel włości w Łochowie v. Bornstedt posiadał znak rodowy, gdzie na tarczy herbowej umieszczony był czerwony mur, a nad nim taran. Choć czasem był to konar z żołędziami i liśćmi [1, s. 89]. Z kolei ród Lindenau posiadał herb, w którym tarcza herbowa była podzielona na dwie poziome części. Na górnej srebrnej części znajdowało się drzewo lipy, a na zielonej dolnej części trzy czerwone róże. W Leksykonie mówi się o wspólnym pochodzeniu z rodem von Leutschów osiadłym w pobliżu miejscowości Lindenau [4, s. 39].
Opracowano na podstawie:
[1] – Leopold Karl Wilhelm August Freiherr von Ledebur, Adelslexicon der preussischen Monarchie, Bd. 1 A-K, Berlin 1854,
[2] - Jahrbuch des Deutschen Adels herausgegeben von Deutschen Adelsgenossenschaft, Zweite Band, Berlin 1898,
[3] - Die Neumark: Jahrbuch des Vereins für Geschichte der Neumark: Neue Folge des „Schriften". Schwartz Paul: Die Klassifikation von 1718/19: ein Beitrag zur Familien- u. Wirtschaftsgeschichte d. neumärkischen Landgemeinden, 1928 Heft 5 T.3,
[4] - Leopold Karl Wilhelm August Freiherr von Ledebur, Adelslexicon der preussischen Monarchie, Bd. 2 L-S, Berlin 1854,
[5] – Henrich Karl Wilhelm Berghaus, Landbuch der Mark Brandenburg und des Markgrafthuns Niederlausitz in der Mitte des 19. Jahrhunderts: oder geographisch-historisch-statistiche Bescvhreibung der Provinz Brandenburg, Bd. 3, Brandenburg 1856,
[6] – Topographisch-statistische Uebersicht des Regierungsbezirks Frankfurt a. d. O., Frankfurt a. d. O. 1844,
[7] - Paul Ellerholz, H. Lodemann, H. von Wedell, General Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer im Deutschen Reiche. Die Provinz Brandenburg, Berlin 1879,
[8] - morga – historyczna niemiecka jednostka powierzchni gruntów od XIII w. Morg albo morga, (z niem. Morgen - ranek, jutrzyna) jest to obszar ziemi, jaką jeden człowiek może w ciągu dnia skosić lub zorać od rana do południa. Rozmiary morgi były rozmaite. 1 morga reńska (miara podstawowa) = 180 prętów kwadratowych = 2553,21 m2 (od 1884 r. w cesarstwie miemieckim),
[9] - Gustav Zerndt, Abriss zur Heimatkunde des Kreises Züllichau–Schwiebus, Schwiebus 1926; Arthur Splittgerber, Geschichte der Stadt und des Kreises Züllichau, Züllichau 1927,
[10] – Alexander Carl von der Oelsnitz, Geschichte des koeniglich preussischen ersten Infanterie-Regiments, Berlin 1855 oraz Julius Mebes, Beiträge zur Geschichte des Brandenburgisch-Preussichen Staates und Heeres, tom 1, Berlin 1861, s. 339; Biographisches Lexikon aller Helden und Militärpersone, Th. M-See, Berlin 1790, s. 372-373; strona internetowa https://de.wikipedia.org/wiki/Samuel_von_Schlichting z dnia 14.03.2021.
