Ryc. 1 – Majątek Góry pomiędzy wsiami – Kije i Łochowo (fragment mapy powiatu sulechowskiego
wykonanej przez Goswiena Othmara Schultzego, 1793 r.)[1]
Góry. Od XVI w. Góry były własnością rodziny von Kalkreuthów. Kronikarz Johann Joachim Möller zanotował, że w 1540 r. margrabia Hans z Kostrzyna (Johann von Küstrin, 1513-1571) nakazał ogólne zbrojenie i przegląd wojsk Nowej Marchii. W przeglądzie uczestniczyła szlachta okręgu sulechowskiego, na który stawił się, z dwoma końmi, Baltzer von Kalkreuth z Gór [2, s. 141]. W następnym stuleciu majątek podzielono na dwie części, Górne (niem. Oberguhren) i Dolne (niem. Niederguhren).
Ryc. 2 - Ernst von Mansfeld [3]
W okresie wojny trzydziestoletniej 12 lipca 1626 r. kwaterę główną zorganizowano w Kijach i Górach, gdzie stacjonował niemiecki dowódca Ernst von Mansfeld (ok. 1580 – 1626). Dzikie, wojenne bandy straszliwie zachowywały się, stacjonując w tutejszej okolicy. Jeszcze zielone zboże było zrywane i zjadane z pól [przez konie-autor]. U Valentina von Kalkreutha była artyleria von Karpzowa, skutkiem czego skradziono mu sześć koni i wykoszono całe zielone zboże [2, s. 195-196]. Szkody te odnotował również kronikarz Johann Christoph Wilcken, pisząc – W lipcu był tu hrabia von Mansfeld i książę von Weymar, w drodze przez Śląsk na Węgry. W tym okręgu bawili dłuższy czas i choć nie należeli do naszych wrogów, to zachowywali się jak najeźdźcy. Brali co znaleźli, czynili w zbożu duże szkody przez wypasanie lub rozdeptywanie go przez konie [4, s. 131].
W kronice Wilckego możemy również znaleźć informację, że 7 stycznia 1688 r. Christoph von Unruh, pan na włościach w Smolnie, Kijach, Górach, Obłotnie i Radowicach, został wybrany na urząd Landesälteste (w powiecie był to wówczas pełnomocnik miejscowego rycerstwa). Stało się to drogą tajnego głosowania i piastował on go do 1717 r. [4, s. 74].
Ryc. 3 – Góry Górne (Ob.) i Dolne (Nid.) na mapie z 1798 r.[5]
Z kolei Heinrich Karl Wilhelm Berghaus i Arthur Splittgerber odnotowali, że w 1724 r. część majątku w Górach stała się udziałem rodu von Unruh. Około 1750 r. oba udziały stały się majątkiem rodziny von Gersdorffów - osiadłych na dobrach w Kijach od trzystu lat. Wartość majątku Góry Górne szacowano na 16 000 talarów, a Kij i Gór Dolnych na 80 000 talarów (1856 r.). Ostatecznie oba ostatnie majątki wydzierżawiono za 3 400 talarów [6, s. 763; 7, s. 106].
Ryc. 4 – Dwór w majątku Góry Dolne, pocz. XX w (zbiory Dariusza Wójcika)
Według opisu statystyczno-topograficznego Marchii Brandenburskiej z 1809 r. Góry wymienia się jako wieś i majątek rodziny Gersdorffów. Zajmuje on 14 łanów (niem. Hufen). Było tam wówczas 30 tzw. „ognisk domowych”, a mieszkało 171 ludzi. W Górach mieszkało dwóch samodzielnych chłopów, 10 chałupników, 5 posiadaczy wiejskich własności, 6 robotników rolnych bez własnej ziemi, jeden kołodziej – był tam drewniany młyn [8, s.330].
Jak wspomniano wcześniej, w XVI w. majątek w Górach należał do rodziny Kalkreuthów. Jak podaje Jahrebuch des Deutschen Adels, rodzina ta należała do szlachty śląskiej i powiatu żagańskiego, a zwłaszcza szlachty brandenburskiej, łużyckiej oraz wielkopolskiej. Przedstawiciel tego rodu, Karl Friedrich von Kalkreuth, 31 sierpnia 1678 r. został podniesiony do godności barona wolnej szlachty czeskiej. Autorzy tego opracowania napisali, że rozróżnia się dwie gałęzie (pnie, plemiona) tej rodziny, których związku nie można udowodnić: jedno od Wolfa Kalkreutha (urodzonego około 1424 r.), a drugie od Rudolfa von Kalkreuth, 1443 r. Niestety nie podano w tym opracowaniu, kim był protoplasta Kalkreuthów. O niektórych przedstawicielach tej rodziny wspomniano wcześniej. Natomiast we wspomnianym Jahrebuch des Deutschen Adels Rudolfa von Kalkreutha wymienia się jako właściciela Gór w 1443, 1496 r. Jako właścicieli tego majątku wymienia się również jego potomków - Hansa von Kalkreutha (zmarłego 12 września 1704 r.) w I linii, I gałęzi, Rudolfa v. Kalkreuta (zmarłego w 1644 r.) w I linii, II gałęzi. Z kolei w linii II rodu występuje Hans von Kalkreuth (urodzony w 1534 r. i zmarły w 1577 r.) [10, s. 130]. Z kolei Leopold Ledeber w leksykonie szlachty pruskiej monarchii odnotował, że Góry należały do Kalkreuthów w 1500 r. [11, s. 408].
Ryc. 5 – Herb rodu von Kalkreuth. Z lewej herb Alexandra v. Kalkreutha w kościele w Klępsku,
z prawej w publikacji „Jahrbuch des deutschen Adels” [9]
Tarczę herbową Kalkreuthów podzielono na dwie pionowe części - lewa była srebrna, a prawa czarna. Na nich umieszczono skrzyżowaną parę wideł, widelców (widełki do piekarnika – niem. die Ofengabel). Były one koloru złotego lub jak na rys. 5 srebrnego. Nad tarczą herbową znajdował się hełm garnczkowy (początek XVI w.) albo prętowy (koniec XVI w.) z tzw. klejnotem. W tym przypadku klejnotem była postać nagiego mężczyzny lub młodej kobiety w sukni srebrno-czarnej, które to postacie trzymały widelce, jakie umieszczone były na tarczy herbowej. Herb okalają tzw. labry.
Opracowano na podstawie:
[1] – Carte von dem Zullichauschen Creise Verzeichnet im Jahre 1773 G.O. Schultze Kart. N 7035/20, Statsbibliothek zu Berlin, Goswien Othmar Schultze (1725-1785),
[2] – Edward Ludwig Wedekind, Neue Chronik der Stadt Züllichau von den ersten Zeiten ihrer Entstehung bis auf die gegenwärtige Zeit, Züllichau 1846,
[3] – Grawerunek niemieckiego dowódcy Ernsta v. Mansfelda – wykonanie: Guillermo Jacobzen Delffa (1580-1638), [w:] Historia Universal, 1885,
[4] - Johann Christoph Wilcken, Züllichographia oder Chronica der kgl. Preußischen Stadt Züllichau, Züllichau 1753,
[5] – Daniel Friedrich Sotzmann, Der Bomster Kreis, title 7 (1798) [w:] Atlas von dem zu Südpreussen gehörigen Posener Kammer-Departement : in XVIII Blättern / entw. und hrsg. von dem Hauptmann von Hopfgarten und dem Geh. Sec. und Geogr. Sotzmann, uniwersytecka i miejsska biblioteka w Münsterze,
[6] - Heinrich Karl Wilhelm Berghaus, Landbuch der Mark Brandenburg und des Markgrafthums Nieder-Lausitz in der Mitte des 19, tom 3, Brandenburg 1856,
[7] - Arthur Splittgerber, Geschichte der Stadt und des Kreises Züllichau, Züllichau 1927,
[8] - Friedrich Wilhelm August Bratring, Statistisch-topographische Beschreibung der gesammten Mark Brandenburg: für Statistiker, Bd. 3, Berlin 1809,
[9] - zdjęcie herbu v. Kalkreuth w Klępsku - Marek Maćkowiak, 2012 r.; Jahrbuch des deutschen Adels, Zweiter Band, wyd. W.T. Bruer, Berlin 1898, s. 130,
[10] - Jahrbuch des Deutschen Adels herausgegeben von Deutschen Adelsgenossenschaft, Zweite Band, Berlin 1898,
[11] - Leopold Karl Wilhelm August Freiherr von Ledebur, Adelslexicon der preussischen Monarchie, Bd. 1 A-K, Berlin 1854.
