Il. 1 – Majątek w Karczynie (Harthe) i folwark Karczyn (Vw. zu Harte) w 1798 r. [2]
W kolejnym wydaniu Statystyczno-topograficznego opisu Marchii Brandenburskiej z 1844 r. majątek w Karczynie i folwark Karczyn wymienione są jako dwie miejscowości. W ówczesnej wsi Karczyn znajdowało się 18 budynków mieszkalnych, w których według spisu z 1840 r. mieszkało 97 osób. W majątku znajdował się dwór, w którym mieszkała księżniczka Heinrietta von Reuß, wdowa po księciu Heinrichu LX v. Reuß. Wieś podlegała jurysdykcji sądowej i parafialnej w Starym Klępsku. Ponadto w stosunku militarnym Karczyn podlegał 12. Regimentowi - 1. Batalionowi. Najbliższym urzędem pocztowym dla miejscowości był Sulechów. Z kolei folwark Karczyn należał do majątku Karczyn. W folwarku było 5 budynków mieszkalnych, w których również według spisu z 1840 r. mieszkało 28 osób [3, s. 241].
Po niespełna dziesięciu latach w Księdze landu Marchii Brandenburskiej i Margrabstwa Dolnych Łużyc z 1853 r. odnotowano, że w 1853 r. Karczyn z folwarkiem zajmował powierzchnię 2013 morgi. W powierzchni tej znajdowały się pola - 852 morgi i lasy – 1131 morgi. Właścicielem był Franz Friedrich Beyne [4, s. 759].
Natomiast według Statystyczno-topograficznego opisu Marchii Brandenburskiej z 1867 r. we wsi Karczyn było już 19 budynków mieszkalnych, w których według spisu z 1864 r. mieszkały 122 osoby. W należącym do wsi folwarku było 5 budynków mieszkalnych, w których mieszkało nadal 28 osób. Karczyński dwór należał nadal do wspomnianego Franza Friedricha Beynea z Grodziska Wielkopolskiego (z prowincji poznańskiej) [5, s. 288].
Il. 2 – Majątek w Karczynie (Harthe) i folwark Karczyn (Vw. Harte) w 1919 r. [6]
Z zestawienia statystycznego dotyczącego gminnych i dworskich obszarów państwa pruskiego wynika, że na dzień 1 grudnia 1871 r. wynika, że w folwarku Karczyn były 4. budynki mieszkalne, w których mieszkało 20 kobiet i 19 mężczyzn. W tym 11 osób było poniżej 10. roku życia. Ponadto 23 osoby umiały czytać i pisać, a 5 było analfabetami. Wszyscy byli narodowości pruskiej, wyznania ewangelickiego [7, s. 174-175].
Dalej Księga adresowa dworów i właścicieli majątków Cesarstwa Niemieckiego dla prowincji brandenburskiej podaje, że majątek Karczyna obejmował 511,60 morgi. W tym pól uprawnych było 163,7 morgi, pastwisk leśnych 2,8 morgi*, lasów 345,1 mórg. W 1879 r. ich właścicielem był już Robert Heinrich Heyder z Lassowska koło Grodziska Wielkopolskiego w prowincji poznańskiej [8, s. 220].
Il. 3 – Majątek w Karczynie (Harthe) i folwark Karczyn (Vw. Harte) w 1938 r. [9]
W Księdze adresowej dóbr prowincji Brandenburskiej z 1907 możemy odczytać, że Karczyn jest majątkiem szlacheckim z dworem. Całość z folwarkiem zajmuje 525 ha, w tym areał uprawny z ogrodami to 180 ha, lasów 331 ha, a ścieżki (dziedzińce) zajmują 14 ha. Na żywy inwentarz składają się 4 konie, bydło 46 (z 6 krowami) oraz 14 świń. Właścicielką jest pani Mathildea Heyder (z domu Beyne) z Grodziska Wielkopolskiego, prowincji poznańskiej. Głównym inspektorem majątku był Max Schuly. We wsi funkcjonowała gorzelnia [10, s. 234-235].
Kolejne szczegóły na temat mieszkańców Karczyna można odnaleźć w Księdze adresowej dla miast Świebodzin i Lubrza z 1912 r. Wówczas wieś zamieszkiwało 110 osób, z czego 96 było ewangelikami, a 14 katolikami. Wymienia się naczelnika urzędu - rotmistrza von Zimmermana z Okunina (niem. Langmeil). Na czele rady gminy stał Hermann Hecker, nadzorcą majątku był Wilhelm Klenke, był nauczyciel Kalr Krüger, sklep prowadził Wilhelm Feist, a kowalem był zagrodnik Gotfrid Grieger. W majątku była gospoda, którą prowadził zagrodnik Wilhelm Jentsch. Mieszkali również zagrodnicy - Franz Konetzki, Gottlieb Lubasch, August Schulz, Gottlieb Schulz, Wilhelm Zimmermann [11, s. 199-200].
Opracowano na podstawie:
[1] - Friedrich Wilhelm August Bratring, Statistisch-topographische Beschreibung der gesammten Mark Brandenburg: für Statistiker, Geschäftsmänner, besonders für Kameralisten, Berlin 1809,
[2] - Atlas von dem zu Südpreussen gehörigen Posener Kammer-Departement: in XVIII Blättern / entw. und hrsg. von dem Hauptmann von Hopfgarten und dem Geh. Sec. und Geogr. Sotzmann, Daniel Friedrich Sotzmann, Berlin 1789,,
[3] - Topographisch-statistische Uebersicht des Regierungsbezirks Frankfurt a. d. O., Frankfurt a. d. O. 1844,
[4] - Heinrich Karl Wilhelm Berghaus, Landbuch der Mark Brandenburg und des Markgrafthums Nieder-Lausitz in der Mitte 19. Jahrhunderts; oder geographisch-historisch-statistische Beschreibung der Provinz Brandenburg, auf Beranlassungdes des Staatministers und Ober-Präsidenten Flottwell. Bd.3, Brandenburg 1856,
[5] - Topographischstatistische Uebersicht des Regierungsbezirks Frankfurth a. d. O. Nebst einer Karte, etc , Frankfurt a. O. 1867,
[6] - strona MAPSTER, 11835358 @ Karte des Deutschen Reiches 1:100 000 - Generalstabskarte, ark. poj. /1870 – 1944/, ark. 322, Züllichau, rok wydania 1919 r.,
[7] - Die Gemeinden und Gutsbezirke des Preussischen Staates und ihre Bevölkerung: Nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. december 1871 bearb. und zusammengestellt vom Königlichen Statistischen Bureau. II. Provinz Brandenburg, tomy 2-3, Statistisches Landesamt Prussia, Berlin 1873,
[8] - E. Ellerholz, H. Lodemann, H. von Wedell, General Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer im Deutschen Reiche. I. Das Königreich Preussen, I. Lieferung, Die Provinz Brandenburg, Berlin 1879,
[9] - strona MAPSTER, 11797882 @ Deutsche Karte 1:50 000 (Ostdeutschland) cięcie KDR100 /1939 - /, ark. 322, Züllichau, rok wydania 1938 r.,
[10]– Güter-Adressbuch der Provinz Brandenburg, Band VII, Stettin 1907,
[11] - Adreβbuch für die Städte Schwiebus und Liebenau mit Berücksichtigung der Stadt Züllichau und der Dörfer im kreise Züllichau–Schwiebus, Schwiebus: Reiche 1912
