Il. 1 – Położenie majątku Głogusza na mapie wg. staniu z 1898 r.[1]
Rocznik Historyczny Nowej Marchii z 1928 r. podaje, że majątek w Głoguszu według klasyfikacji z przełomu 1718/19 r. składał się z 6 łanów rycerskich , 2,5 łana chłopskiego, 7 łanów chałupników. W majątku wtedy gospodarzyli: rolnik Michael Schultz, wdowa po Hansie Donacie oraz 6 zagrodników - Hans Schilling, Hans Zucker, Jürgen Mattner, Hans Kühn, Michael Klaucke, Balthasar Losch. Do majątku należał również młyn z 1 łanem [2].
Z kolei ze statystyczno-topograficznego opisu Nowej Marchii z 1809 r. możemy dowiedzieć się, że wsi Głogusz było 31 „ognisk domowych” (Feuerstellen), gdzie mieszkło 169 osób. Wieś i majątek jest wówczas własnością zarządcy landu, von Gersdorfa, a całość wchodzi w skład parafii Kije i sulechowski inspektorat. Wówczas mieszkało 2 wolnych chłopów (Ganz-Bauern), 10 wolnych zagrodników, zwanych Ganz-Kossäten, 10 zagrodników (Bündner) oraz 1 komornik (Einlieger). We wsi mieszkał kowal (Schmiede) i młynarz (Mühle) [3, s. 330].
Il. 2 Pałac w Głoguszu około 1910 r. [4]
Kiedy majątek nabył ziemianin Zippel w 1856 r., a po nim zarządzała nim wdowa Johanna Dorothea Zippel (z domu Wittwer), całkowity areał Głogusza z folwarkiem wynosił 2 042,164 morgi. Z tego 1 116,167 morgi to pola, 336,160 morgi to łąki, 531,4 morgi to lasy. W tym w przypadku powierzchnie wyrażane były w morgach i Ruthen. Ruthen, po polsku pręt – to stara jednostka długości, 1 pręt (Rute albo Ruthe) pruski albo reński = 4 kroki = 12 stóp = 3,766 m kwadratowych [5, s. 759].
Il. 3 – Brama wjazdu do pałacu w Głoguszu [6]
W księdze adresowej z 1912 r. znajdujemy informację, że w 1905 w Głoguszu mieszkało 236 osób, a w 1910 r. - 217 osób. W 1905 r. było 228 ewangelików i 8 katolików, a 1910 było 213 ewangelików i 4 katolików. Majątek podlegał pod naczelnika urzędu Förstera, właściciela majątku w Dolnych Górach. W 1912 r. właścicielką majątku została wdowa Martha Kubisch, zaś jego administratorem Max Stampe. Nauczycielem był Erhard Mitzschke. We wsi znajdowała się gorzelnia, którą zarządzał August Gierke oraz gospoda, której właścicielem był August Fink. We wsi była kuźnia z kowalem był Hermannem Schulzem. Mieszkał tan również stelmach Wilhelm Apelt, zajmujący się wyrobem i naprawą kół, części do wozów i powozów. Jak wynika z opisu księgi adresowej był tu również kupiec Adolf Felsch handlujący artykułami materiałowymi (Materialwaren). Zapewne były to: przyprawy korzenne, kawa, cukier, tytoń, farby itp. We wsi działał Związek Kolarski „Niemcy” (Radfahrenverein „Deutschland”), którego przewodniczącym był wspomniany wcześniej August Gierke, zarządca gorzelni. W opracowaniu wymienieni zostali również kmieć Ferdin Berger (z własnym gospodarstwem rolnym) i zagrodnicy: Gottlieb Günther, Ernst Klenke, Ferdinand Klenke, Fritz Knobel, Gustav Kubisch, Wilhelm Lehmann, Gustav Thiele, Hermann Thiele, Ferdinand Wolff [7, s. 198].
Il. 4 – Fragment map z zaznaczonym rozmieszczeniem oddziałów pruskich i rosyjskich w czasie bitwy pod Kijami 1759 r. [8]
Na polach majątku Głogusza 23 lipca 1759 r. doszło do bitwy pomiędzy wojskami pruskimi, dowodzonymi przez generała–porucznika Karla Heinricha von Wedella, i rosyjskimi dowodzonymi przez generała hrabiego Piotra Siemionowicza Sałtykowa. [5, s. 762-763] W bitwie pod Kijami pruska armia straciła 65 oficerów i 1400 żołnierz, 8 oficerów i 2257 żołnierzy dostało się do niewoli (w tym zaginęło lub zdezerterowało), a 168 oficerów i 2878 żołnierzy zostało rannych. Wśród wyższych dowódców ranni zostali generał major Manteuffel i generał major Georg Karl Gottlob von der Gablentz. Z rąk Kozaka lekką ranę odniósł sam generał porucznik Wedell. Poległ generał major Moritz Franz Kasimir von Wobersnow. Jego armia straciła 2 chorągwie i 2 sztandary, które wpadły w ręce wroga. Stracono również 2 ciężkie działa i 1 działo dwufuntowe, których lawety bądź zaprzęgi zostały rozbite. W ręce Rosjan dostało się 28 wozów z amunicją. Na polu walki pozostawiono również 10 trzyfuntowych dział. Jak podają inne źródła straty pruskiej armii wyniosły 6776 oficerów i żołnierzy co stanowiło prawie 1/ 4 jej składu [8, s. 172].
Opracowano na podstawie:
[1] – Herausgegeben von der Preuβischen Landesaufnahme 1898, Einz Nachträge 1929, POLONA - zbiór Biblioteki Narodowej,
[2] - Die Neumark: Jahrbuch des Vereins für Geschichte der Neumark: Neue Folge des „Schriften". Schwartz Paul: Die Klassifikation von 1718/19: ein Beitrag zur Familien- u. Wirtschaftsgeschichte d. neumärkischen Landgemeinden, Heft 5, T.3, Landsberg 1928,
[3] - Statistisch-topographische Beschreibung der gesammten Mark Brandenburg, Bd. 3, Berlin 1809,
[4] – strona internetowa https://fotopolska.eu/Glogusz/b7380,Palac.html?f=1286972-foto, z dnia 4.12.2021,
[5] – Berghaus Heinrich Karl Wilhelm, Landbuch der Mark Brandenburg und des Markgrafthums Nieder-Lausitz in der Mitte des 19, tom 3, Brandenburg 1856,
[6] – strona internetowa https://zamkilubuskie.pl/gloguszglogsen/#&gid=1&pid=1, z dnia 4.12.2021 r.,
[7] - Adreβbuch für die Städte Schwiebus und Liebenau mit Berücksichtigung der Stadt Züllichau und der Dörfer im kreise Züllichau–Schwiebus, Schwiebus: Reiche 1912,
[8] - Źródło: Der Siebenjährige Krieg 1756–1763. Heransgegeben vom Groβen Generalstabe Kriegsgeschichtung Abteilung II. Bd. 10: Kunersdorf, Berlin 1912.
