Zarówno niemiecki regionalista Gustav Zerndt, jak i Arthur Splittgerber wywodzili nazwę wsi Głogusz od polskiego słowa „głóg” (niem. Wieβdorn), tj. jako substytucję nazwy polskiej [1, s. 106, 2, s. 41]. U Wojciecha Pasterniaka możemy odnaleźć informację, że nazwa tej miejscowości należy do nazw pamiątkowych. Uznał on, że właśnie nazwa Głogusza budzi jego największe wątpliwości. Według niego nie pochodzi ona od polskiego słowa „głóg”, tylko od zdrobnienia imienia „Bogusz” przekształconego w słowo „Głogusz” [3, s. 102]. Iwona Żuraszek-Ryś wskazuje, że nazwa miejscowości ma charakter dzierżawczy (stanowiący kiedyś własność człowieka) z sufiksem „-usz”. Nazwę tej wsi zapisywano jako: zu Glogissen (1521 r.), zu Glogessen (1533 r.), Glogsen (1759 r.), Gloctzin (1784 r.), Gloksen (1823 r.) i wreszcie Głogusz (1947 r.) [4, s. 46].
Il. 1 Majątek Głogusz (Glochsen) pomiędzy wsiami – Pałckiem i folwarkiem Gury
(fragment mapy powiatu sulechowskiego wykonanej przez Goswiena Othmara Schultzego, 1793 r.) [5]
W 1565 r. jako właściciela wsi wymienia się Hansa Kalckreuthera (Kalckrutha). Jednakże w 1583 r. wieś należała już do rodu von Löbenów. Była ona ich własnością aż do 1750 r., kiedy przeszła w ręce jednego z członków rodu von Thümenów, a po nim, około 1800 r., w ręce starosty v. Gersdorfa. Później od syna zarządcy, porucznika v. Gersdorfa, nabył ją ziemianin Zippel w 1836 r. Po nim właścicielką Głogusza stała się wdowa po nim (z domu Wittwer). Wreszcie dowiadujemy się, że majątek kupił od niej rentier Kubisch, a jego żona posiadała go jeszcze w 1927 r. [1, s. 106, 2, s. 41].
Il. 2 Herb Hansa von Kalckreuthera w klępskim kościele (zdjęcie M. Maćkowiak, 5 kwietnia 2012 r.)
Rocznik Towarzystwa Historycznego Nowej Marchii podaje, że w 1715 r. u emerytowanego Ernsta Rudolfa v. Kalckreutha (ur. 4.03.1669 r., a zm. 28.05.1729 r.), właściciela folwarku w Łochowie i Głoguszu, mieszkał nieżonaty Zacharias Heinrich v. Löben – duński podporucznik w stanie spoczynku [6, s. 79]. Z zapisów wiemy również, że Ernst Rudolf v. Kalckreuth poślubił 26 lipca 1703 r. Sabine Elisabeth von Loeben a. d. H. Glogsen (ur. 7.03.1679 r., a zm. 3.05.1730 r.) [7, s. 147]. W innej z publikacji – Leksykonie szlachty monarchii pruskiej – znajduje się informacja o tym, że Głogusz był własnością Kalckreuthów w 1575 r. [8, s. 408]. Ród ten pieczętował się herbem, w którym na podzielonej pionowo na dwie części tarczy – lewej srebrnej i prawej czarnej – znajdowało się godło w postaci skrzyżowanej pary wideł, widelców (niem. die Ofengabel) [7, s. 130]. W herbie Hansa v. Kalckreutha w kościele w Klępsku (Il.2) klejnotem nad hełmem prętowym jest postać nagiego mężczyzny trzymającego widelce, (takie same umieszczone są także poniżej na tarczy herbowej). Herb okalają tzw. labry.
Il. 3 Herb rodu Löbenów wg herbarza Johanna Ambrosiusa Siebmachera (Siebm. I. 166)
W Leksykonie szlachty monarchii pruskiej czytamy, że w latach 1640 i 1721 wieś Głogusz należała do rodziny Löben. Herb tego rodu składa się z podzielonej poziomo tarczy, na której w górnym niebieskim polu znajduje się klejnot będący połową czarnoskórej postaci z przepaską, a w dolnym biało-czerwona szachownica. Nad tarczą umieszczony jest hełm z labrami, a nad nim ponownie połowa tej wyżej opisanej postaci z przepaską na czole [9, s. 44].
Il. 4 Herb rodu Thümenów [10]
Opisani wcześniej kolejni właściciele wsi, Thümenowie, to stary ród szlachecki wywodzący się z okolic Anhalt, który rozprzestrzenił się później w Saksonii i Prusach (szczególnie w Marchii i wschodnich Prusach). Część rodu Thümen osiadła w Brandenburgii. Jeden z ich potomków – Veit von Thümen – był komturem zakonu joannitów w Łagowie, a w 1527 r. został wybrany na mistrza zakonu w Marchii. Inny przedstawiciel, Cuno von Thümen, był księciem elekcyjnym Brandenburgii w 1563 r., a w 1570 r. został saksońskim kanclerzem. Wielu z potomków tej rodziny trafiło do pruskiej armii i doszło do wysokich godności, na przykład Christoph Friedrich von Thümen (zmarł w 1743 r.) był generałem brygady (Generalmajor). Inny z Thümenów, Heinrich Ludwig, w 1826 r. był generałem dywizji (Generallieutnant). Rodzina była obficie uposażona w Królestwie Prus [11, s. 198–199]. Herbem rodu jest tarcza podzielona ukośnie palisadą w kolorze czerwonym. Nad nią, na srebrnym polu, bardziej w rogu, czerwona róża. Nad tarczą hełm z labrami, a nad hełmem postać kobieca z przepaską [12, s. 16].
Il. 5, 6 Herb rodu von Gersdorfów wg herbarza Johanna Ambrosiusa Siebmachera [Siebm. I.53.162]
Jak wspomniałem powyżej, około 1800 roku wieś stała się własnością starosty Gersdorfa. Ród Gersdorfów występuje zarówno wśród szlachty czeskiej, jak i tej pochodzącej z Rzeszy. Leksykon szlachty monarchii pruskiej wylicza Gersdorfów jako właścicieli m.in. Głogusza w 1803 r. [8, s. 89]. Posługują się oni herbem, którego tarczę podzielono na trzy części. Górne pole tarczy jest czerwone, dolne (przedzielone na pół) – biało-czarne. Nad tarczą umieszczono hełm z koroną i klejnotem (czapką turniejową z piórami koguta).Herb uzupełniały złoto-czerwone labry [13, s. 8].
Opracowano na podstawie:
[1] Arthur Splittgerber, Geschichte der Stadt und desKreises Züllichau, Züllichau 1927,
[2] Gustav Zerndt, Abriss zur Heimatkunde des KreisesZüllichau–Schwiebus, Schwiebus 1926,
[3] Wojciech Pasterniak, Nazwy miejscowości powiatusulechowskiego [w:] Rocznik Lubuski, tom 1, Zielona Góra 1959 r.,
[4] Iwona Żuraszek-Ryś, Nazwy miejscowe powiatu zielonogórskiego, Zielona Góra 2009,
[5] Carte von dem Zullichauschen Creise Verzeichnet im Jahre 1773 G.O. Schultze Kart. N 7035/20, Statsbibliothek zu Berlin, Goswien Othmar Schultze (1725-1785),
[6] Die Neumark: Jahrbuch des Vereins für Geschichte der Neumark: Neue Folge des „Schriften”. Schwartz Paul: Die Klassifikation von 1718/19: ein Beitrag zur Familien- u. Wirtschaftsgeschichte d. neumärkischen Landgemeinden 1928, Heft 5 T. 3,
[7] Jahrbuch des Deutschen Adels herausgegeben von Deutschen Adelsgenossenschaft, Zweite Band, Berlin 1898,
[8] Leopold Karl Wilhelm August Freiherr von Ledebur, Adelslexicon der preussischen Monarchie, Bd. 1 A-K, Berlin 1854,
[9] Leopold Karl Wilhelm August Freiherr von Ledebur, Adelslexicon der preussischen Monarchie, Bd. 2 L-S, Berlin 1854,
[10] Valentin König, Genealogische Adels-Historie oder Geschlechts-Beschreibung…, Leipzig 1727,
[11] Ernst Heinrich Kneschke, Neues allgemeines Deutsches Adels-Lexicon, Bd. Leipzig 1870,
[12] Leopold Karl Wilhelm August Freiherr von Ledebur, Adelslexicon der preussischen Monarchie, Bd. 3 T-Z, Berlin 1857,
[13] J. Siebmacher’s grosses und allgemeines Wappenbuch in Verbindung mit Mehreren neu herausgegeben und mit historischen, genealogischen und heraldischen Notizen begleitet von Dr. Otto Titan von Hefner. Drittenband erste bis drite abtheilung: Der Adel des königreichs Preuβen, Nürnberg 1857
