Kaspar (Caspar) Neumann (1683 – 1737), aptekarz, chemik, radca królewsko- pruskiego dworu i profesor królewsko- pruskiego Collegium Medyczno- Chirurgicznego w Berlinie.
Urodził się 11 lipca 1683 r. w Sulechowie. Jego ojcem był Georg N. kupiec (zm. 1695), matką Rosina N., z domu Weichartin (z. 1693). Rodzice chcieli aby syn poświęcił się stanowi duchownemu. W miejskiej szkole uczył się m. in. teologii, języków, muzyki pod okiem konrektora Josepha, który był superintendentem w Żarach. Po śmierci ojca (1695) 12-letnim sierotą zajął się jego chrzestny, rajca miejski i aptekarz Johann Romke. Dzięki niemu chłopiec znalazł schronienie i mógł dalej uczęszczać do szkoły. Jak podano w najstarszej biografii Neumanna (Christoph Heinrich Kessel,Chemia medica dogmatico- experimentalis, tomi primi, Bd. 1, 1749) w ówczesnym Sulechowie kontakt z polską „nacją” i wyuczenie tego języka było nieodzowne, toteż Caspar powierzony został reformackiemu pastorowi Malcolmowi. Jak podają źródła dzięki niemu Neumann mówił i pisał biegle po polsku, lepiej od polskich młodzieńców stanu szlacheckiego. Chłopiec był bardzo zdolny, jednak jego opiekun nie miał środków aby mógł dalej studiować, dlatego też Romke zabierał go do swojego laboratorium i apteki. Młodzieniec robił duże postępy w nauce sztuki aptekarskiej, toteż jego opiekun wysłał go do położonej opodal Kargowej (Unruhstadt) w Wielkopolsce. Tam oprócz aptekarstwa Neumann zajmował się piwowarstwem, gorzelnictwem i hodowlą bydła w tamtejszym gospodarstwie. 17 maja 1701 r. został z apteki zwolniony i przez kolejne trzy lat pracował w Kargowej jako ekonom i zarządca. W tym okresie zaznał przykrości ze strony żołnierzy polskich (zwolenników chorążego nadwornego koronnego Adama Śmiegielskiego ur. ok. 1635 – zm. 1715, herbu Łodzia) i szwedzkich, które plądrowały wówczas okolice Wielkopolski żądając kontrybucji i okradały mieszkańców wyznania protestanckiego grożąc ogniem i mieczem. Wielu mieszkańców musiało odejść pozostawiając swoje domy a szerząca się nędza zmusiła również Neumanna (w 1704 r.) do opuszczenia swoich dwóch domów i udać się w głąb Brandenburgii.
W 1705 r. został wezwany do Berlina gdzie królewsko pruski aptekarz Schmedicke zaproponował mu pracę w nadwornej aptece „Pod czarnym Orłem”. Tam pracował przez jakiś czas w aptece na dworze królewskim i laboratorium. Z polecenia aptekarza podróżnego Conradiego podporządkowanego królewskiemu aptekarzowi Memhartdowi, został wezwany właśnie do tzw. apteki podróżnej. Dało mu to możliwość zobaczenia wielu obcych krajów – Holandii, Hanoweru, Schwerinu, Carlsbadu (obecnie gmina w kraju związkowym Badenia- Wirtembergia w Niemczech), Prus – oraz doskonalenia się w fizyce i chemii. Służył przez siedem lat we wspomnianej podróżnej aptece, gdzie podczas podróży towarzyszył królowi Fryderykowi I (1657-1713). Dzięki temu widział wiele dworów i osobliwości, a gdy król wracał do swojej rezydencji, Neuman powracał do nadwornej apteki i laboratorium. W czasie wolnym studiował księgi z zakresu medycyny, fizyki i chemii. Muzyczny talent Neumanna zachwycał króla Fryderyka I do tego stopnia, że kazał mu co wieczór grać chorały i inne kompozycje na swoją cześć, a sam król akompaniował Casparowi śpiewem.
Po śmierci króla Fryderyka I Pruskiego (Hohenzollerna) w 1713 r. pozostał bez wsparcia finansowego. Przez kolejne pięć lat pracował jako laborant w prywatnym laboratorium Abrahama Cyprianusa w Londynie. Po krótkim czasie dawał wykłady w Londynie. W 1716 r. razem z angielskim królem Jerzym I Hanowerskim (1660-1727) i jego dworem wyruszył do Hanoveru, odwiedził Berlin, gdzie poznał lekarza i chemika Georga Ernsta Stahla (1659- 1734). Dzięki jego wsparciu otrzymał stypendium i powrócił do Londynu. Później podróżował do Francji i Włoch nawiązując kontakty w wieloma znanymi uczonymi – z H. Boerhaave, braci Étienne Francois i Claude Josephem Geoffroy, R.A.F. Réaumur, A. Jussieu, M. Charas). W Paryżu uczył się i obcował z obydwoma braćmi Goeffrey.
W 1719 r. zapoznał się z prowadzeniem apteki dworskiej w Berlinie a król Fryderyk Wilhelm I Pruski (1688-1740) uczynił go nadwornym aptekarzem, którą to aptekę prowadził do swojej śmierci. Kiedy przejął aptekę była ona zaniedbana. Caspar N. udoskonalił laboratorium a w całym budynku, gdzie się mieściła apteka założył wodociągi. W 1723 r. utworzono Collegium medicochirurgicum w Berlinie a Neumanna powołano na profesora chemii praktycznej, przez co stał się pierwszym farmaceutą niemieckiej katedry. Od 1724 r. Neumann był członkiem pruskiego wyższego Collegium Medicum i odpowiadał za farmację we wszystkich landach Prus. Został nadzorcą wszystkich aptek w Prusach, a z czasem królewskim doradcą w 1733 r.
Był członkiem: Akademii Berlińskiej (1721), Królewskiego Towarzystwa w Londynie (1725 - Royal Society) i Akademii Nauk Przyrodniczych Leopoldiny (1728 – Halle). W 1726 otrzymał tytuł Doktora Nauk Medycznych Honoris Causa w Halle. Zdobył sobie sławę nie tylko jako aptekarz ale również jako badacz - analityk (m. in. badał wino, piwo i inne napoje alkoholowe, żywicę ambrową i benzoesową, kwas cynamonowy bursztynowy, herbatę i kawę), fitochemik i prekursor naukowego lekoznawstwa domagający się naukowego wykształcenia aptekarzy. Jego uczniem był aptekarz Andreas Sigismund Marggraf (1709- 1782) odkrywca cukru buraczanego. Jego prace publikowano m.in. w języku niemieckim w: „Emferydach” w Akademii Nauk Przyrodniczych Leopoldiny, w „Transakcjach filozoficznych” i „Miscellanaes Berolinensis”. Opublikował szereg pism: „Lekcji”, „Medytacji”, chemię medyczną „Chimiamedica dogmatico-experimentalis” tłumaczonych na holenderski, a jego inne traktaty tłumaczono na francuski i angielski. Spośród tzw. Lekcji napisał:
- Lectiones chymicae & c., Berlin 1727 i 1740,
- Lectiones von succino, opio & c., Berlin 1730,
- Lectiones von subiectis pharmaceuticis, Berlin 1731,
- Lectiones subiectis diaeteticis, Thee, Caffe, Bier und Wein, Züllichau 1735,
- Lections vom Salpeter, Schwesel, Antimonio und Eisen, Züllichau 1732,
- Lections vom gemeinen Salz, Züllichau 1737.
Przez całe życie był zwolennikiem teorii flogistonu Stahla. Teoria ta zakładała, że spalanie substancji polega na wydzielaniu się z niej nieważkiej substancji (materii ognia) zwanej flogistonem.
Zmarł 20 października 1737 r. w Berlinie o godzinie 3 po południu. Pochowano go na cmentarzu przykościelnym przy bramie Köpenicka (dzielnicy Berlina).
Marek Maćkowiak.
- Allgemeine deutsche Biographie, Bd. 23, Leipzig 1886,
- Bougine Carl Joseph, Handbuch der allgemein Litterargeschichte nach Heumanns Grundriβ, Bd. 4, Zurich Orell 1791,
- Kessel Christoph Heinrich: Lebens-Beschreibung D. Caspar Neumanns. In: Caspar Neumann: Chymiae medicae dogmatico experimentalis. Vol. 1, part 1. Johann Jacob Dendeler, Züllichau 1749,
-Neue Deutsche Biographie, Bd. 19, Berlin 1999, - Schelenz Herman, Geschichte der Pharmazie, 1904.
