Prace budowlane, które były prowadzone w czerwcu i lipcu 2005 r. w Sulechowie przy ul. Brama Piastowska na działce nr 177/18 dały niepowtarzalną okazję do spenetrowania metodami archeologicznymi znacznego fragmentu miasta w obrębie murów obronnych. Warto podkreślić, że do 2005 r. na terenie dawnego starego miasta przeprowadzono zaledwie kilka tego typu badań. W związku z budową odsłonięto obszar o wymiarach 15 x 9 m, położony na zapleczu budynku usytuowanego przy zachodniej pierzei rynkowej.
Przeprowadzone badania okazały się niezwykłe owoce. Przede wszystkim odsłonięto relikt dawnej zabudowy o rzadko spotykanym rozwiązaniu konstrukcyjnym. Wykonana specjalistyczna analiza dendrochronologiczna określiła czas ścięcia drewna na około połowę XIII w. W takim wypadku powstanie budynku należy łączyć z najstarszym okresem funkcjonowania miasta, tuż po lokacji. Do tej pory nie znaleziono na terenie Sulechowa tak wczesnych pozostałości architektonicznych.
Odsłonięte w wykopie budowlanym relikty architektury drewnianej znajdowały się na warstwie niebieskoszarej gliny, występującej bezpośrednio nad piaszczystym calcem, na głębokości zaledwie 1,6 m poniżej poziomu ziemi na terenie działki. Tworzyły pierwotnie czworokątną konstrukcję o wymiarach 9,5 x 6,25 m, przyległą krótszym bokiem do południowego profilu wykopu przy ul. Brama Piastowska. Zachowała się część północna oraz po około ½ części wschodniej i zachodniej. Z układu konstrukcji można wnioskować, że stanowiła ona ławy fundamentowe budynku zorientowanego według osi północ – południe, wzniesionego na tyłach dawnej działki przyrynkowej.
Celem wykonania konstrukcji, w grząskie podłoże wkopano 4 słupy narożnikowe, wykonane z bali dębowych. Przylegały do nich dębowe przyciesia z widocznymi na górnej płaszczyźnie pazami o szerokości 3 cm i głębokości 5 cm. Służyły one do mocowania bądź to desek sosnowych (dranic), bądź to plecionki oblepionej gliną, stanowiących ściany budynku. Zarówno resztki dranic jak i pojedyncze patyki, które mogły stanowić pozostałości plecionki, znaleziono na terenie wykopu. W niektórych fragmentach przyciesi znajdowały się czworokątne gniazda do mocowania pionowych słupów. Dodatkowe wzmocnienie całej konstrukcji stanowiły okrągłe słupy płasko ścięte dołem i osadzone na płaskich kamieniach. Wewnątrz tak kreślonej budowli znajdowała się warstwa gliny (klepisko) wyścielającej pomieszczenie. Podobne do opisanych elementów konstrukcje, pochodzące z czwartej ćwierci XIV w., znaleziono na terenie Wolina. Pewną analogię stanowić też mogą obiekty z Lubeki (druga połowa XII – pierwsza połowa XIII w.) i Greifswaldu (połowa XIII w.).
Usytuowanie budynku w tylnej części parceli skłania do stwierdzenia, że odkryte pozostałości stanowiły relikty budynku gospodarczego. Znalezione w pobliżu duże ilości fragmentów obuwia i narzędzi do ich produkcji pozwalają na określenie funkcji budynku jako części warsztatu szewskiego.
Do zachodniej ściany budowli przylegało pomieszczenie, którego funkcję określono jako właściwy warsztat szewski, w którym naprawiano zniszczone obuwie. Na jego terenie znaleziono 94 fragmenty elementów skórzanych, z których niemal wszystkie stanowiły części obuwia męskiego, damskiego lub dziecięcego. Oprócz skóry znajdowały się tu również kościane narzędzia do reperacji obuwia (m.in. przedmiot do wyznaczania dziurek) i 3 rogi kozie.
Wśród zabytków skórzanych udało się wydzielić części spodu (podeszwy) o rozmaitym kroju, z dookolnymi otworami szwalnymi, a nawet z częściowo zachowaną dratwą. W jednym przypadku zachowały się fragmenty brzozowych kołeczków, które służyły do umocowania reperowanego obuwia na kopycie. Widoczne były także resztki tzw. otoków, które stanowiły miejsce połączenia spodu obuwia z wierzchem.
Wśród części wierzchu wyróżniają się przede wszystkim przyszwy, wstawki, zapiętki i noski. Na ich podstawie możemy zrekonstruować znalezione obuwie i ustalić, że występują tu buty z cholewką, a także ciżmy z wydłużonym noskiem i trzewiki, również dziecięce. Sądząc z zastosowanego kroju oraz współwystępującej ceramiki, możemy je datować na drugą połowę XIII – XIV w.
W trakcie prac archeologicznych znaleziono także 130 ułamków ceramiki. Prawie połowę z nich stanowią ułamki ceramiki tzw. stalowoszarej, wypalanej w atmosferze redukcyjnej, o metryce sięgającej połowy XIII w. Powszechnie występują one w wieku XIV, spotykane są także w wieku XV. Możemy wśród nich wyróżnić części garnków z charakterystycznym wylewem z okapem lub z wylewem zaokrąglonym i pogrubionym. Zaledwie dwukrotnie na ułamkach naczyń występuje zdobienie wykonane radełkiem. Naczynia wykonane zostały na kole garncarskim, z zastosowaniem piaszczystej podsypki. Oprócz garnków znaleziono również fragment prawdopodobnie XIV – wiecznej pokrywki oraz ucha, które mogą stanowić ułamki dzbanów. Na uwagę zasługują dwa fragmenty brzegów mis o niemożliwym do ustalenia kształcie. Ich chronologię można określić na drugą połowę XIII – XIV w. Do najciekawszych znalezisk zaliczam fragment pucharka o prawdopodobnie cylindrycznym lub stożkowym brzuścu. Zbliżone kształtem naczynia, znane z innych stanowisk, np. Żaganiu, datowane są na koniec XIII – koniec XV w.
Pozostałe fragmenty ceramiki należą do naczyń wypalonych w atmosferze silnie utleniającej. Są to części garnków, mis, pokrywek, także patelni – trójnóżek, o metryce XVI – XVII-wiecznej. Wspomnieć należy również o innych znalezionych podczas badań przedmiotach. Do najciekawszych należy zaliczyć bardzo niewielki i zniszczony ułamek gomółki szklanej oraz fragment stopki naczynia szklanego. Można datować je dość ogólnie na XIV w.
W trakcie badań znaleziono także warstwy osadnicze, położone powyżej konstrukcji drewnianych. Zawierały one niewielki ilości spalenizny oraz przeprażoną polepę, prawdopodobnie stanowiącą pozostałości po istniejącej w tym miejscu zabudowie szachulcowej. Okres jej użytkowania oceniam na XVI – XVII w. Prawdopodobnie uległa ona zniszczeniu w trakcie jednego z licznych pożarów miasta, a pozostałości pożarowe zostały następnie rozplantowane na terenie działki. W okresie późniejszym, być może w końcu XVIII w., z pewnością jednak po wytyczeniu ulicy Brama Piastowska, na badanym terenie wzniesiono niewielki, niepodpiwniczony budynek mieszkalny o mocnych, kamienno –ceglanych fundamentach. Istniał on do połowy XX w.
Niezwykle obiecujące wyniki badań archeologicznych, przeprowadzonych w tej części Sulechowa, wskazują na konieczność i celowość prowadzenia wszelkich prac budowlanych na terenie miasta pod kontrolą archeologa. Sulechów należy do najstarszych miast na terenie województwa, jednak skala jego rozpoznania archeologicznego jest niewielka. Z pewnością na nieprzebadanych do tej pory parcelach kryje się wiele bardzo cennych informacji. Jedynie prace archeologiczne, prowadzone przy okazji wznoszenia nowych budynków, mogą przyczynić się do właściwego odkrycia, zadokumentowania i poprawnego zinterpretowania znajdujących się w ziemi zabytków.
